{ NATIVE SPECIES }
{ NATIVE SPECIES }
มะขามป้อม ~ กันโตด ~ กำหวด
Description
Vernacular names: Indian Gooseberry, Malacca tree, Amla, Emblic
ดำรงชีวิตเป็นไม้ต้น สูงได้ถึง 20 ม, กิ่งย่อย (branchlets) เกลี้ยงหรือมีขนหยาบแข็ง (glabrous or hirsutulous), กิ่งย่อยแตกจากกิ่งหลักแบบสลับ ณ ปลายกิ่งหรือแบบเวียนในบริเวณไกลจากปลายกิ่ง, รูปแบบการแตกกิ่งและใบคล้ายกับใบประกอบขนนกสองชั้น
ใบเป็นใบเดี่ยวเรียงตัวรอบลำต้นแบบสลับ (alternate distichous), หูใบรูปสามเหลี่ยม (triangular) ยาว 0.3-0.7 มม, ก้านใบยาว 0.2-0.8 มม, โคนใบรูปเฉียงแกมหัวใจ (oblique to subcordate), ใบรูปขนานแกมขอบขนาน (linear-oblong) ขนาดยาว 5-12 ซม กว้าง 1.5-2.5 ซม, ปลายใบมน (obtuse), เนื้อใบบางคล้ายกระดาษ (chartaceous), ของใบม้วนลง (revolute), เส้นใบแบบร่างแหจำนวน 4-6 เส้น เห็นชัดจากด้านหลังใบมากกว่าท้องใบ
ดอกเป็นดอกช่อชนิดกระจุก (fascicle) เกิดตามซอกกิ่งย่อย (axillary) ที่ซอกใบบริเวณกลางกิ่งย่อยซึ่งมักมีใบหลุดร่วงก่อนสร้างดอก, ดอกแยกเพศร่วมต้น (dioecious) โดยบนหนึ่งก้านย่อยมักมีดอกเพศผู้หลายดอกหรือมีดอกเพศเมีย 1-2 ดอก
ดอกเพศผู้มีก้านดอกยาว 1.5-3 มม, กลีบเลี้ยงรูปขอบขนานแกมไข่กลับหรือใบพาย (oblong-obovate or spathulate) จำนวน 6 กลีบ ขนาดยาว 1.2-2 มม กว้าง 0.4-1 มม, ต่อมที่ฐานรองดอก (disc glands) มี 6 ต่อม รูปกระบอง (clavate), เกสรเพศผู้มี 3 อัน ช่วงล่างติดกันเป็นเส้าเกสร (staminal column) ยาว 0.5–1 mm, อับเรณูยาว 0.3–0.5 มม
ดอกเพศเมีย มีก้านดอกยาว 0.5–0.7 มม, กลีบเลี้ยงรูปขอบขนานหรือใบพาย (oblong or spathulate) จำนวน 6 กลีบ ขนาดยาว1.8–2.5 มม กว้าง 0.7–1 มม, จานฐานดอก (disc) รูปแหวน (annular) และมีสัน (ribbed), รังไข่ผิวเกลี้ยง (glabrous) ก้านชูยอดเกสรเพศเมียขนาดยาว 1–1.5 มม, ยอกเกสรเพศเมียยาว 1–1.9 มม
ผลเป็นแบบ drupe รูปร่างกลมมีรอยกด (depressed globose) ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง 2-3 ซม, ก้านยาว 0.5 มม, เมล็ดมีจำนวนไม่เข้าคู่ (in unequal pairs) ขนาดยาว 3.9–4.5 มม
หมายเหตุ เนื่องจากมีงานวิจัยเพิ่งตีพิมพ์เมื่อไม่นานมานี้ อาทิ Bouman et al. (2020) ได้จัดลำดับทางอนุกรมวิธานใหม่ให้สกุล Phyllanthus เนื่องจากพบว่ามีหลายชาติพันธุ์อยู่ร่วมกัน ดังนั้น P. emblica จึงได้ถูกจัดลำดับใหม่เป็นสกุล Emblica และชื่อวิทยาศาสตร์ได้เปลี่ยนกลับเป็น E. officinalis ในขณะที่ผู้เขียนได้จัดทำเว็บไซต์ยังคงมีหลายแหล่งข้อมูลที่ยังไม่เปลี่ยนชื่อสกุลดังกล่าวจึงอาจก่อความสับสนได้
Gallery
กิ่งที่มีการเรียงตัวของใบคล้ายใบประกอบขนนกสองชั้น (ซ้าย และ กลาง), ผลตามกิ่งย่อย (ขวา)
Reference & Credit
https://www.dnp.go.th/botany/eflora/floraSpecies.html?tdcode=03569
รวบรวมคำอธิบายและถ่ายภาพโดย นายติณณภัชน์ ศรีเพ็ง