Ivan Mazeppa studeert geschutkunde

Ivan Mazeppa studiert Waffentechnik

Een historisch onderzoek kan de onderzoeker naar wonderlijke plekken voeren en de actualiteit heel dichtbij brengen. Dit is, kort samengevat, wat er gebeurde tijdens het onderzoek naar het klokken- en geschutgietersgeslacht Wegewaert.

Historische Forschung kann den Forscher an wundervolle Orte führen und aktuelle Ereignisse ganz nah bringen. Kurz gesagt geschah dies während der Nachforschungen über die Glocken- und Waffengießerfamilie Wegewaert.

Tijdens het onderzoek naar de familie Wegewaert kwam een interdiciplinair cultuurhistorisch onderzoek van Albert Brussee naar boven, getiteld: ''Mazeppa in de romantische kunst''. Tegenwoordig zal de naam Mazeppa niet snel een bel doen rinkelen, maar tot ver in de 20e eeuw was het een bekende naam. Aan de avontuurlijke levenswandel van Ivan Mazeppa zijn tal van gedichten (Byron, Victor Hugo, Poesjkin) en overige literatuur, een opera (Tchajkovsky) , films, baletten, circus-acts en muziek (List, Schuman) gewijd. Maar wie was Ivan Mazeppa?

Bei der Erforschung der Familie Wegewaert kam eine interdisziplinäre kulturhistorische Studie von Albert Brussee ans Licht, mit dem Titel: „Mazeppa in der romantischen Kunst“. Heutzutage kennt man den Namen Mazeppa nicht mehr, aber er war bis weit ins 20. Jahrhundert hinein ein bekannter Name. Zahlreiche Gedichte (Byron, Victor Hugo, Puschkin) und andere Literatur, eine Oper (Tschaikowsky), Filme, Ballette, Zirkusvorstellungen und Musik (List, Schuman) sind dem abenteuerlichen Leben von Ivan Mazeppa gewidmet. Aber wer war Ivan Mazeppa?

Ivan Stepanovitsj Mazeppa (1639-1709)

Ivan Stepanovitsj Mazeppa, geboren op 20 maart 1639, was een zoon uit een adellijke familie in de Oekraïne. De familie bewoonde een landgoed, ongeveer 80 kilometer ten zuiden van Kiev gelegen. In de 17e eeuw deelde de rivier de Dnepr Oekraïne in twee delen: een westelijk van de rivier gelegen deel onder protectoraat van Polen en een oostelijk deel onder suprematie van Rusland. Beide delen hadden hun eigen Kozakkenhetman (hoofdman).

Ivan Stepanovich Mazeppa, geboren am 20. März 1639, war Sohn einer Adelsfamilie in der Ukraine. Die Familie lebte auf einem Landaufenthalt etwa 80 Kilometer südlich von Kiew. Im 17. Jahrhundert teilte der Fluss Dnepr die Ukraine in zwei Teile: einen westlichen Teil unter dem Protektorat Polens und einen östlichen Teil unter der Vorherrschaft Russlands. Beide Teile hatten ihren eigenen Kozakhetman (Häuptling)

In Kiev bezocht Mazeppa het westers georienteerde Mohyla Collegium (bestaat nog steeds), waar hij naast Oekraïns vloeiend Latijn en Pools leerde spreken. Ter afronding van zijn opleiding werd Mazeppa door zijn vader als page naar het hof van de Poolse koning Jan II Kazimer in Warschau gestuurd. Aan dit op Frankrijk georiënteerde hof verkeerde hij in de hoogste kringen. Te midden van de hofintriges lukte het Mazeppa in de gunst van de koning te komen. Toen Karel XII van Zweden in 1655 Polen aanviel, zond Jan II Kazimer Mazeppa voor studie naar Parijs, waar hij studeerde aan de Soborne. Aansluitend verbleef Mazeppa langere tijd in Nederland en reisde hij rond door Duitsland en Italië.

In Kiew besuchte Mazeppa das westlich orientierte Mohyla Collegium (existiert noch heute), wo er neben Ukrainisch auch fließend Latein und Polnisch lernte. Um seine Ausbildung zu vervollständigen, wurde Mazeppa von seinem Vater als Page an den Hof des polnischen Königs Jan II. Kasimer nach Warschau geschickt. Er bewegte sich in den höchsten Kreisen dieses französisch orientierten Hofes. Inmitten der Hofintrigen gelang es Mazeppa, die Gunst des Königs zu gewinnen. Als Karl XII. von Schweden 1655 Polen überfiel, schickte Jan II. Kazimer Mazeppa zum Studium nach Paris, wo er in Soborne studierte. Anschließend blieb Mazeppa längere Zeit in den Niederlanden und reiste durch Deutschland und Italien.

In 1661 was Mazeppa weer terug aan het hof in Polen en in 1663 werd hij weer in Oekraïne gesignaleerd. Als gezant van de hetman van de kozakken ten westen van de Dnepr werd hij op tal van gevaarlijke diplomatieke missies naar o.a. De Krim gestuurd. Tijdens zo 'n missie werd hij in 1674 gevangen genomen en overgeleverd aan de vijandelijke Kozakkenhetman van het oostelijke deel van Oekraïne. Deze stelde hem voor bij hem in dienst te treden, wat voor Mazeppa aanlokkerlijker was dan het alternatief: verbanning naar Siberië. Het resulteerde in 1687 in de benoeming van Mazeppa zelf tot hetman van de Kozakken ten oosten van de Dnepr, een functie die hij 22 jaar lang beklede. Onder zijn bewind kwam het oosten van Oekraïne tot bloei.

1661 war Mazeppa wieder am Hof in Polen und 1663 wurde er erneut in der Ukraine gesichtet. Als Gesandter des Hetmans der Kosaken westlich des Dnepr wurde er auf zahlreiche gefährliche diplomatische Missionen unter anderem auf die Krim geschickt. Während einer solchen Mission wurde er 1674 gefangen genommen und dem feindlichen Kosaken-Hetman im Ostteil der Ukraine übergeben. Dieser schlug vor, in seinen Dienst zu treten, was für Mazeppa verlockender war als die Alternative: Verbannung nach Sibirien. Dies führte dazu, dass Mazeppa selbst 1687 zum Hetman der Kosaken östlich des Dnepr ernannt wurde, eine Position, die er 22 Jahre lang innehatte. Unter seiner Herrschaft blühte die Ostukraine auf.

Toen Karel XII van Zweden in 1702 Polen opnieuw onder de voet liep, grepen de westelijke Kozakken hun kans om in opstand te komen. Het was tsaar Peter de Grote zelf, die Mazeppa in 1704 vroeg orde op zaken te stellen in het westen van de Oekraïne. Mazeppa liet de hetman van de Westerse Kozakken gevangen nemen en verbannen naar Siberië. Toen de tsaar daarna weigerde de kozakken te hulp te komen in de strijd tegen de Poolse koning en zijn bondgenoot Karel XII van Zweden, kwam het tot een breuk. Mazeppa liep in 1708 over naar de legers van Polen en Zweden, gevolgd door 3000 kozakken. In de slag bij Poltava in 1709 werd het Zweedse leger door de Russen verslagen. In fort Bender aan de Dnjestr in Moldavië (nu Transnistrië) schreef Ivan Mazeppa een ''grondwet'' voor een onafhankelijk Oekraïne, waarin de toekomstige machtsstructuur van het land tot in detail beschreven werd. Deze grondwet werd nooit werkelijkheid. Korte tijd later overleed Ivan Stepanovitsj Mazeppa.

Als Karl XII. von Schweden 1702 erneut Polen überrannte, nutzten die Westkosaken die Gelegenheit zum Aufstand. Es war Zar Peter der Große selbst, der Mazeppa 1704 bat, die Dinge in der Westukraine in Ordnung zu bringen. Mazeppa ließ den Hetman der Westkosaken gefangen nehmen und nach Sibirien verbannen. Als der Zar sich daraufhin weigerte, den Kosaken im Kampf gegen den polnischen König und Karl XII. von Schweden zu helfen, kam es zum Bruch. Mazeppa lief 1708 zu den Armeen Polens und Schwedens über, gefolgt von 3.000 Kosaken. In der Schlacht bei Poltawa im Jahr 1709 wurde die schwedische Armee von den Russen besiegt. In Fort Bender am Dnjestr in Moldawien (heute Transnistrien) verfasste Ivan Mazeppa eine „Konstitution“ für eine unabhängige Ukraine, in dem die zukünftige Machtstruktur des Landes ausführlich beschrieben wurde. Diese Staatsverfassung wurde nie Wirklichkeit. Kurze Zeit später starb Ivan Stepanovich Mazeppa.

Ivan Stepanovitsj Mazeppa en Karel XII aan de boorden van de Dnepr tijdens de verloren slag bij Poltava, 1709

Iwan Stepanowitsch Mazeppa und Karl XII. am Ufer des Dnepr während der verlorenen Schlacht von Poltawa, 1709

(tekst loopt hieronder door / Der Text wird weiter unten fortgesetzt)

Ivan Stepanovitsj Mazeppa in Nederland

De Poolse koning zelf stuurde Ivan Mazeppa naar Nederland om zijn militiare studies te voltooien. Daarbij wordt gewezen op een register met namen van jonge mannen, die in Deventer bij de geschutfabriek van Wegewaert krijgskunde studeerden. Deze lijst is in Nederland onvindbaar.

Ivan Stepanovich Mazeppa in den Niederlanden

Der polnische König selbst schickte Ivan Mazeppa in die Niederlande, um sein Militärstudium abzuschließen. Es wird auf ein Register mit den Namen junger Männer verwiesen, die in Deventer in der Artilleriefabrik Wegewaert Militärwissenschaften studierten. Diese Liste ist in den Niederlanden nicht zu finden.

Maar als dit verhaal klopt, over welke Wegewaert zou dit dan kunnen gaan? Willem Wegewaert-de-oude in Deventer († 1602) en zijn neef Willem Wegewaert-de-jonge in Den Haag († 1637), waren al overleden voor Mazeppa werd geboren. Het meest waarschijnlijke is dat Mazeppa zich voor onderricht in de krijgskunde richtte tot Coenraat Wegewaert, landsgeschutgieter in Den Haag. Coenraat was de zoon van Willem Wegewaert-de-jonge en volgde zijn vader op bij de Landsgeschutgieterij. Coenraat Wegewaert overleed in 1669. Het is goed mogelijk dat de paden van Ivan Mazeppa en Coenraat Wegewaert elkaar in Den Haag kruisten. Bewijs hiervoor is niet te vinden. Uit latere getuigenissen over Mazeppa blijkt dat hij de Nederlandse taal voldoende beheerste om deze te kunnen lezen, wat een langer verblijf in De Nederlanden bevestigd (en een goede talenknobbel).

Aber wenn diese Geschichte wahr ist, um welchen Wegewaert könnte es sich dabei handeln? Willem Wegewaert-der-Ältere in Deventer († 1602) und sein Cousin Willem Wegewaert-der-Jüngere in Den Haag († 1637) waren bereits vor Mazeppas Geburt gestorben. Höchstwahrscheinlich wandte sich Mazeppa für eine Ausbildung in Militärwissenschaften an Coenraat Wegewaert, der Landartillerie-Gießer in Den Haag. Coenraat war der Sohn von Willem Wegewaert-dem-Jüngeren und trat die Nachfolge seines Vaters an der Landsgeschutgieterij (Landartillerie-Gießerei) an. Coenraat Wegewaert starb 1669. Es ist durchaus möglich, dass sich die Wege von Ivan Mazeppa und Coenraat Wegewaert in Den Haag kreuzten. Dafür gibt es keine Beweise. Spätere Zeugnisse über Mazeppa zeigen, dass er die niederländische Sprache ausreichend beherrschte, um sie lesen zu können was einen längeren Aufenthalt in den Niederlanden bestätigte (und gute Sprachkenntnisse) .

Een door Coenraat Wegewaert in 1645 voor de Generaliteit gegoten kanon / Eine Kanone, die Coenraat Wegewaert 1645 für die Generalität gegossen hat.

Page updated

Google Sites

Report abuse