Công Tác Chọn Tạo Giống Heo Trong Hệ Thống Sản Xuất Thịt Heo Hữu Cơ

Ngày đăng: Jul 08, 2017 4:9:45 AM

TS. Chung Anh Dũng

Trưởng Phòng Công nghệ sinh học - Viện KHKT Nông nghiệp miền Nam

1. Tầm quan trọng của sản xuất thịt heo hữu cơ

Thị trường thịt heo hữu cơ đã và đang phát triển mạnh tại nhiều quốc gia. Ở Châu Âu, trong giai đoạn 2007-2013, sản xuất heo hữu cơ tăng trưởng 32% với khoảng 650.000 con heo được nuôi theo phương thức hữu cơ. Tại Đan Mạch, các trại heo hữu cơ sẽ được nhận một khoản tiền hỗ trợ 2,55USD/kg thịt heo hữu cơ, từ các nhà chế biến thịt, do nhu cầu thịt heo ngày tăng ở quốc gia này. Điều này cho thấy, sự quan tâm ngày càng lớn của người tiêu dùng đến chất lượng thịt heo

Sản xuất thịt heo hữu cơ nằm trong chuỗi sản xuất nông nghiệp hữu cơ, là những sản phẩm đang ngày càng được nhiều người tiêu dùng trên thế giới quan tâm. Sản xuất nông nghiệp hữu cơ là một hệ thống toàn diện để quản lý trang trại và sản xuất ra những sản phẩm nông nghiệp chất lượng cao và ổn định, bằng những quy trình không gây tổn hại cho môi trường, không ảnh hưởng đến sức khỏe của con người, cây trồng và vật nuôi.

Hiện chưa có một định nghĩa đầy đủ thế nào là thịt heo hữu cơ. Tuy nhiên, một điều chắc chắn rằng thịt heo hữu cơ phải được sản xuất ra từ những con heo nuôi trong các trại heo hữu cơ được chứng nhận bởi các cơ quan phụ trách có liên quan, ví dụ như Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA), ECOCERT (châu Âu), Cơ quan thanh tra thực phẩm Canada (CFIA), IFOAM (Liên đoàn Quốc tế các phong trào canh tác hữu cơ)…

2. Thế nào là trại heo hữu cơ

Hiện chưa có một tiêu chuẩn chung cho trại heo hữu cơ ở tất cả các nước có hệ thống sản xuất heo hữu cơ. Vì vậy, các tiêu chuẩn để có thể đáp ứng yêu cầu của một trại heo hữu cơ theo tiêu chuẩn của NCAT (thuộc Bộ Nông nghiệp Mỹ) nêu dưới đây, là một tham khảo có giá trị:

(1) Nguồn gốc giống heo: Những con heo giống dùng để sản xuất thịt heo hữu cơ phải được sinh ra từ những con heo nái được nuôi theo phương thức hữu cơ, từ lứa thứ ba trở đi. Do phương thức chăn nuôi heo hữu cơ là nuôi ngoài trời (phần lớn thời gian), nên công tác chọn giống heo đòi hỏi có những sự khác biệt so với những trại heo hiện nay. Vấn đề này sẽ được trình bày chi tiết ở bên dưới của báo cáo này.

(2) Thức ăn cho heo: ít nhất là 95% nguồn thức ăn cho heo phải có nguồn gốc hữu cơ và xác nhận được nguồn gốc, chỉ một số vitamin hay khoáng tổng hợp trong danh sách cho phép, mới được đưa vào khẩu phần. Không sử dụng các loại hormone, chất kháng sinh, các loại axit amin tổng hợp như L-lysine, DL-methionine, L-threonine và L-tryptophan, các nguồn đạm từ phụ phế phẩm (trong quá trình chế biến gia súc, gia cầm như: bột thịt, bột máu…)… trong khẩu phần hữu cơ cho heo.

(3) Chăm sóc sức khỏe cho heo: phải tuân thủ nghiêm ngặt quy trình sử dụng vắc xin, kháng sinh trong phòng-trị bệnh cho heo; không sử dụng kháng sinh, các axit hữu cơ, probiotic… để tăng cường sức khỏe gia súc. Tất cả heo phải được đánh số cá thể (bấm số tai, đeo thẻ hoặc xăm) để thuận tiện cho việc theo dõi, quản lý.

(4) Điều kiện sống của heo: các điều kiện về khí hậu, ánh sáng, diện tích, nước uống… phải tuân thủ theo đúng quy định. Đặc biệt, phương thức nuôi heo hữu cơ yêu cầu heo phải được tiếp xúc trực tiếp với ánh sáng tự nhiên, nên nuôi heo ngoài trời (out-door) là điều kiện không thể thiếu.

(5) Quá trình sản xuất, chế biến: mặc dù không nằm trong trại heo hữu cơ, nhưng quy trình sản xuất, giết mổ heo theo phương thức hữu cơ là một quy định không thể thiếu để đảm bảo thịt heo sản xuất ra được công nhận là thịt heo hữu cơ.

Do hạn chế về số lượng trang trình bày trong báo cáo này, cũng như các quy định chi tiết về phương thức chăn nuôi heo hữu cơ của Bộ Nông nghiệp Mỹ khá dài, nên tác giả không thể trình bày đầy đủ trong báo cáo này. Để có thể biết thêm chi tiết, cụ thể về các quy định trong phương thức chăn nuôi heo hữu cơ của Mỹ và các nước khác, có thể liên hệ trực tiếp với tác giả bài viết.

3. Công tác chọn tạo giống heo trong hệ thống sản xuất thịt heo hữu cơ

Hiện nay, công tác giống trong các trại heo bình thường là:

• Heo cụ kỵ (GGP), ông bà (GP) là những giống heo thuần như Yorkshire, Landrace (dòng cái) và Duroc, Pietrain (dòng đực)

• Heo cha mẹ (PS) thường là heo lai 2 máu York x Lan hay Lan x York (dòng nái) và Du x Pi hay Pi x Du (dòng đực)

• Heo thịt thương phẩm thường là heo lai 3 máu (York x Land x Duroc) hay 4 máu (York x Land x Duroc x Pietrain).

Đây là những giống heo chuyên dụng, năng suất cao, sinh sản khá tốt, nhưng không phải có khả năng thích nghi tốt với tất cả điều kiện khí hậu tự nhiên ở mọi nơi, đặc biệt là vùng nhiệt đới. Chính vì vậy, thường những trại heo giống cụ kỵ, ông bà, cha mẹ khi nuôi trong điều kiện nước ta, thường phải áp dụng chuồng mát để giúp heo sinh trưởng và sản xuất tốt.

Trong khi đó, ở phương thức nuôi heo hữu cơ, yêu cầu heo phải được nuôi ở ngoài trời (out-door) trong phần lớn thời gian, nên giống heo được chọn phải thích nghi với điều kiện khí hậu tự nhiên tại chỗ. Ngoài ra, do việc cấm sử dụng các chất hỗ trợ sức khỏe cho heo (như kháng sinh, axit hữu cơ, probiotic…), nên chủ yếu phải tăng cường sức khỏe của heo một cách tự nhiên bằng công tác giống. Vì vậy, trong công tác giống heo hữu cơ phải chú ý các vấn đề sau:

(1) Đưa các giống heo địa phương vào công thức lai để tạo ra giống heo cha mẹ, heo thịt thương phẩm có khả năng thích nghi tốt hơn với điều kiện khí hậu từng vùng, nhằm phù hợp với điều kiện chăn nuôi bán chăn thả hay chăn thả hoàn toàn trong phương thức nuôi hữu cơ. Những giống heo bản địa Việt Nam như heo Móng Cái, heo Mường Khương, heo Ỉ, heo Cỏ, heo Sóc, heo Kiềng Sắt… đều có tính thích nghi cao với điều kiện khí hậu địa phương, có thể đưa vào công tác giống để tạo ra những giống heo nuôi hữu cơ. Việc đưa các giống heo bản địa này vào dòng nái hay dòng đực, tỷ lệ máu bao nhiêu là tùy công tác giống của từng trại.

(2) Do yêu cầu về giống heo nuôi hữu cơ nêu trên và hiện chưa có trại sản xuất giống heo cha mẹ hữu cơ để cung cấp heo giống thương phẩm hữu cơ, nên rõ ràng là các trại heo muốn nuôi theo phương thức hữu cơ phải có hệ thống giống khép kín từ đàn heo cha mẹ đến heo thương phẩm. Trong đó, chỉ cho phép nhập tinh heo giống thuần từ các trại khác vào để làm công tác giống. Chính vì vậy, đối với đàn heo cha mẹ, thường là lai hai máu (giữa một giống ngoại như Landrace hay Yorkshire với một giống heo bản địa), cần phải thực hiện hệ thống lai luân chuyển (Rota-terminal Breeding System) để đảm bảo giữ được công thức lai ở các đàn heo cha mẹ và thương phẩm nuôi theo phương thức hữu cơ.

4. Kết luận

Trong xu hướng phát triển ngành chăn nuôi heo hiện nay, trước các thách thức sắp tới khi gia nhập TPP, ngành chăn nuôi heo trong nước cần tích cực ứng dụng kỹ thuật, phương pháp mới nhằm nâng cao năng suất, hạ giá thành sản phẩm để đủ sức cạnh tranh. Trong những điều kiện đó, việc tìm ra những sản phẩm mới như thịt heo hữu cơ, cũng là một phương thức tốt để giúp ngành chăn nuôi heo trong nước tồn tại và phát triển. Để bắt kịp hướng sản xuất này, cần sớm tích cực nghiên cứu các điều kiện sản xuất heo hữu cơ đã được áp dụng ở các nước chăn nuôi tiên tiến. Đặc biệt chú trọng đến công tác chọn tạo giống heo phù hợp với phương thức chăn nuôi hữu cơ.