Capitulum octauum
- Pronome relativo com antecedente: valor adjetivo:
Puer qui paruam puellam pulsat improbus est
Aemilia, quam Iulia uocat, mater liberorum est
Medus baculum, quod in mensa est, uidet
- Pronome relativo sem antecedente; valor substantivo:
Qui tabernam habet, tabernarius est. l. 3-4
Qui magnam pecuniam habent ornamenta emunt. l. 16-17
Quae nullam aut paruam pecuniam habent ornamenta aspiciunt tantum, non emunt. l. 14-15
- Pronomes demonstrativos:
hic, haec, hoc (obs.: próximo de quem fala [cf. adv. hic])
Haec taberna?, l. 2; in hac uia, l. 11; ad hanc tabernam, l. 16; hic anulus, l. 69;
Hi anuli, l. 53; hunc anulum, l. 76; in his anulis, l. 55; huius [anuli], l. 75.
Ille, illa illud (obs.: longe de quem fala [cf. adv. illic)
Illam tabernam, l. 41; illum anulum, l. 76; illa ornamenta, l. 42; illius anuli, l.75;
Ille anulus, l. 70.
- Pronome interrogativo adjetivo: pronome + substantivo
Qui seruus? (qual servo?); quae ancilla? (qual serva?); quod oppidum...
Qui uir et quae feminae?, l. 26
Quod ornamentum?, l. 30-31
Observe a concordância de gênero e número:
Puer (masc. s.) - qui (masc. s.)
Aemilia (fem. s.) - quam (fem. s.)
baculum (neut. s.) - quod (neut. s.)
qui (masc. n. s.) = is qui... "aquele que"
qui (masc. n. pl.) = ii qui... "aqueles que"
quae (fem. n. pl.) = eae quae... "aquelas que"
- Ablatiuus instrumenti: ablativo de instrumento (ablatiuus sine praepositione).
Cf. cap. 6: Iulius lectica uehitur e Cornelius non est fessus, nam is equo uehitur.
Feminae ornamentis delectantur, l. 12-13
Gemmis et margaritis anulisque ornantur, l. 24
Lydia tabernam Albini digito monstrat, l. 43
Ablatiuus pretii: ablativo de preço (acompanhando orações com verbos como emo, uendo, consto).
Hic anulus centum nummis constat, l. 59
Albinus… Medo anulum uendit sestertiis nonaginta, l. 116-7
- Verbos de 3ª conjugação de tema em –i: (1ª conj. de tema em –a; 2ª de tema em –e; 3ª de tema em consoante [ex.: sumo]; 4ª de tema em –i)
3ª conj. de tema em –i (breve) [também chamada "3ª conj. mista" por semelhanças com a 4ª]; a 3ª pess. pl. faz em –iunt. Ex.: accipio, aspicit.
Imperativos 2ª pess. sing. e 2ª pess. pl.: accipe! accipite! | aspice! aspicite!
- Correlativos tantus/quantus:
Cf. no cap. 6 a correlação tam... quam... Ex.: uia latina non tam longa est quam uia Appia;
Em expressões de tamanho ou quantidade, a correlação se faz com tantus... quantus... (= tam magnus... quam magnus... Tantus, a, um/quantus, a, um são adjetivos correlativos, equivalendo a tam magnus quam... “tão grande quanto”. Como adjetivos, concordam com o substantivo.
Digitus quartus non tantus est quantus digitus medius, l. 126-8
Pretium illius anuli tantum est quantum huius, l. 75
Tantus, a, um e quantus, a, um podem ser empregados sem correlação:
Tanta gemma sola octoginta sestertiis constat, l. 64-5
Quantum est pretium illius anuli?, l. 72-3
- Quam exclamativo (não confundir com o acus. fem. sing. do pron. relativo):
A forma [correlativa] quam empregado como exclamativo: “quão!”
“Ō, quam pulchra sunt illa ornamenta!”, l. 41-2
- Emprego de Conuenit:
Tanta gemma ad tam paruum anulum non conuenit, l. 81
Hic anulus ad digitum tuum non conuenit, l. 121