1. Do Kotliny Jeleniogórskiej

04-07.06.2015 r. "Do Kotliny Jeleniogórskiej"

autor: Krystyna Grdal

opublikowano: 07.06.2016 r.

Pamięci Adama,

niestrudzonego przyjaciela wspólnych wędrówek po sudeckich szlakach.

Z początkiem czerwca (4-7 czerwca 2015 r.) pojechaliśmy z Kołem Grodzkim na Dolny Śląsk, a dokładnie do Kotliny Jeleniogórskiej i otaczających ją gór. Jechaliśmy autostradą do Wrocławia, a następnie przez Strzegom, Bolków do Jeleniej Góry. Wycieczkę prowadził przewodnik Krzysztof Karwan. Wczesnym popołudniem byliśmy w Cieplicach - obecnie dzielnica Jeleniej Góry.

Pierwsze wzmianki o Cieplicach pochodzą z 1281 r. Od XIV w. do 1945 r. stanowiły własność rodu Schaffgotschów. Prawa miejskie uzyskały w 1935 r., a w 1945 r. zostały włączone do Polski. W czasach nowożytnych znane były dzięki występującym tu wodom leczniczym, osiągającym temperaturę do 86 °C.

Występują tu źródła słabo zmineralizowane o zawartości minerałów mniej niż 1000 mg/l; źródła termalne – temperatura wody w płytkich ujęciach do 37 °C, w głębokich ujęciach ok. 65 °C, a na głębokości poniżej 1500 m do 87 °C oraz źródła fluorkowo-krzemowe z zawartością fluoru 2-12 mg/l. W uzdrowisku leczone są choroby ortopedyczno-urazowe, choroby układu nerwowego, reumatologiczne, osteoporoza, choroby nerek i dróg moczowych, choroby oczu. Swoistą terapią są spacery po mieście i parku oraz udział w życiu kulturalnym kurortu. Do tutejszych wód leczniczych przyjeżdżało wielu sławnych ludzi: Johan Wolfgang von Goethe, królowa Marysieńka, księżna Izabela Czartoryska, poeta Wincenty Pol, czy prezydent USA John Quincy Adams.

Główny deptak uzdrowiska to Plac Piastowski, przy którym znajduje się okazały Pałac Schaffgotschów, zbudowany w stylu klasycystycznym w latach 1784-1788 - obecnie mieści się w nim Zamiejscowy Ośrodek Dydaktyczny Politechniki Wrocławskiej. W środku nie zachowały się prawie żadne eksponaty, zostały wywiezione po wojnie. Jedyne co pozostało z dawnej świetności to pomieszczenia na I piętrze m.in. Sala Balowa, Sala Lustrzana i Czerwona

Przy Placu Piastowskim mieści się dawny, klasztorny dom kuracyjny „Długi Dom”, zbudowany w latach 1689-1693 przez cystersów. Jest to historycznie pierwszy budynek zdrojowy w Cieplicach, w podwórzu jest źródło „Marysieńka”, nakryte kopułą. Obecnie mieści się tu pijalnia wód mineralnych Marysieńka z XVIII w.

Największą atrakcją Cieplic jest park, zaprojektowany w 1819 r. w stylu angielskim, noszący nazwę Parku Zdrojowego. Przez jego środek przebiega długa aleja wysadzana lipami i klonami. Na terenie parku stoją zabytkowe budynki: pawilon uzdrowiskowy „Edward” obok fontanny, Teatr Zdrojowy, Muszla Koncertowa. W granicach parku, przy bocznym wejściu stoi pomnik z 1967 r. autorstwa T. Szymaniaka i uczniów Szkoły Rzemiosł Artystycznych przedstawiający dwa wysokie drewniane miecze – na jednym znajdują się płaskorzeźby obrazujące historię piastowską tych ziem, na drugim są sceny z II wojny światowej.

W 1403 r. Schaffgotschowie sprowadzili cystersów z Krzeszowa, którzy gospodarowali tu do 1810 r. do sekularyzacji. Odwiedziliśmy kościół p.w. św. Jana Chrzciciela, który stanowi część klasztornego kompleksu cystersów. Pierwsza kaplica na tym miejscu została wybudowana ok. 1175 r. Obecne mury kościoła powstały w latach 1712-1714, starsza jest dzwonnica, która pochodzi z lat 1709-1710 i jest jedynym elementem ocalałym po pożarze w 1711 r. Wnętrze kościoła utrzymane jest w bogatym, barokowym stylu. Ołtarz główny z 1716 r. zdobi obraz Najświętszej Marii Panny autorstwa Mikołaja Willmanna z 1687 r. Obok znajdują się rzeźby św. Jana Chrzciciela, św. Jana Ewangelisty, św. św. Piotra i Pawła. Kościół posiada m.in. osiem bocznych ołtarzy z XVIII w. w których ulokowano wiele cennych malowideł i rzeźb, ambonę ufundowaną w 1792 r. - bogato dekorowaną płaskorzeźbami przedstawiającymi sceny z życia kościoła i św. Jana Chrzciciela oraz prospekt organowy pochodzący z 1765 r. Dziedziniec kościoła oddziela od ulicy mur, w którym znajdują się płyty nagrobne rodu Schaffgotschów. Pod prezbiterium została wybudowana w 1601 r. krypta dla ich rodu.

Po zwiedzeniu Cieplic pojechaliśmy do centrum Jeleniej Góry, gdzie zatrzymaliśmy się w hotelu Europa, spędziliśmy tutaj trzy noce. Popołudnie wykorzystaliśmy na zwiedzanie miasta.

Jelenia Góra położona jest w północnej części Kotliny Jeleniogórskiej nad Bobrem i jego dopływami. W obrębie miasta uchodzi do Bobru rzeka Kamienna. Kotlina otoczona jest górami: od zachodu Górami Izerskimi z Pogórzem Izerskim, od północy Górami Kaczawskimi, od wschodu Rudawami Janowickimi i od południa Karkonoszami z Pogórzem.

Na terenie miasta znajduje się słowiański gród założony przez Bolesława Krzywoustego w latach 1108-1112 – obecna nazwa to Góra Bolesława Krzywoustego. Początki miasta w dzisiejszej postaci datuje się na połowę XIII w. Panowali tu książęta Jaworsko-Świdniccy, pod ich panowaniem miasto szybko się rozwijało. Miasto przechodziło różne koleje – od 1392 r. panowanie Czech, w 1742 r. wcielone zostało do państwa pruskiego. W maju 1945 r. Jelenia Góra została włączona do Polski, a jej ludność uległa przymusowemu wysiedleniu do Niemiec. Miasto było otoczone murami obronnymi z basztami pochodzącymi z XIV w. W murach znajdowały się trzy bramy.

W XVIII w. mury obronne straciły na znaczeniu i w 1862 r. zostały rozebrane, zachowały się tylko ich fragmenty np. Baszta Wojanowska z basteją kryjąca kaplicę św. Anny. Baszta Wojanowska wróciła po renowacji w 1998 r. na swoje miejsce przy ulicy Marii Konopnickiej.

Wizytówką miasta jest urokliwy rynek, zwany też Placem Ratuszowym. W jego centralnym punkcie stoi klasycystyczny ratusz wybudowany w XVIII w. Ratusz zwieńczony jest kilkukondygnacyjną wieżą z galeryjkami i zabytkowym zegarem (czynnym do dzisiaj). Obok ratusza znajduje się 200-letnia fontanna Neptuna – to barokowa rzeźba króla mórz, usadowiona w niewielkiej okrągłej misie fontanny. Tuż przy budynku ratusza, z okazji 900-lecia miasta został posadowiony Pomnik Jelenia. Jeleń, a właściwie jego głowa z porożem stoi na dość wysokim, murowanym postumencie. Na rynku stoi zabytkowy tramwaj – ciekawostka turystyczna i informacja turystyczna.

Rynek otoczony jest zespołem uroczych, kolorowych mieszczańskich kamieniczek w stylu barokowym i rokokowym z przełomu XVII/XVIII w., z ciekawymi arkadami. Na wyższych kondygnacjach znajdują się mieszkania, w większości okien liczne kwiaty, które nadają swoistego uroku. Na parterach kamienic mieszczą się dziś galerie, sklepy z pamiątkami, liczne kawiarnie i restauracje.

Odwiedziliśmy najstarszą świątynie w mieście - kościół p.w. św. Erazma. Posiada on wysoką na 51 m wieżę. Jest to gotycka trójnawowa bazylika, wzmiankowana po raz pierwszy w 1303 r., odbudowana w XIV w. po pożarze, a przebudowana w XV i XVI w., z ostrołukowymi obramieniami drzwi i okien. Posiada sklepienia krzyżowo-żebrowe. Wyposażenie wnętrza barokowe. Od 2011 r. jest bazyliką mniejszą.

Z zewnątrz zobaczyliśmy cerkiew prawosławną p.w. Świętych Piotra i Pawła, zbudowaną w latach 1737-1738. Na jej północnej ścianie znajdują się krzyże pokutne. Niedaleko znajduje się kaplica św. Anny – umieszczona wewnątrz średniowiecznej bastei, którą w 1514 r. gruntownie przebudowano. W portalu nad wejściem do kaplicy widnieje łaciński napis „wzniesiono na chwałę wielkiej babki Chrystusa św. Anny”.

Na drugi dzień rano spotkaliśmy się w Karpaczu z przewodnikiem sudeckim Panem Andrzejem Kuczko, który przez cały dzień pokazywał nam uroki Karpacza i wybranych miejsc Kotliny Jeleniogórskiej.

Karpacz położony jest w Karkonoszach u stóp Śnieżki (1602 m n.p.m.), w dolinie rzeki Łomnicy i jej dopływów. Pierwsi osadnicy przybyli tu z powodu występowania kruszców m.in. złota, srebra i rud żelaza. Sudety należą do najstarszych gór w Polsce, w związku z tym kryły i kryją wiele cennych surowców mineralnych. Osada poszukiwaczy złota powstała w XII w. Pierwsze zapiski o Karpaczu pojawiły się w „Księgach Walońskich” z końca XIV w. Tereny były zasiedlane przez drwali, co doprowadziło do powstania kolejnych osad. Rozwijało się ziołolecznictwo, większość domów należało do laborantów zajmujących się zbieraniem ziół i wytwarzaniem z nich leczniczych specyfików.

Podczas wojny trzydziestoletniej (1618-1648) na terenie Karpacza osiedlali się uciekinierzy religijni z Czech. Po wybudowaniu na Śnieżce kaplicy św. Wawrzyńca w dniu 10 sierpnia 1681 r. Karpacz znalazł się na szlaku tzw. turystyki pielgrzymkowej. Karpacz do czasu rozwoju turystyki nie istniał jako jedna miejscowość, lecz zbiór luźnych osad. Przed II wojną światową miejscowość była kurortem utrzymanym w stylu tyrolsko-szwajcarskim. W 1946 r. przyjęto obowiązującą do dziś nazwę Karpacz. Prawa miejskie otrzymał w 1960 r.

W Karpaczu Górnym znajduje się średniowieczna Świątynia Wang, która powstała na przełomie XII/XIII w. nad jeziorem Wang w południowej Norwegii. Jego pełna nazwa to „Ewangelicko-Augsburski Kościół Górski Naszego Zbawiciela”. Kupił go król pruski Fryderyk Wilchelm IV. Brakujące lub zmurszałe elementy trzeba było odbudować – zrobili to miejscowi cieśle. W lipcu 1844 r. kościół poświęcono i uroczyście otwarto. Od tego czasu stał się atrakcją turystyczną. Architektura świątyni jest wyjątkowa – łączy elementy sztuki romańskiej z ludową nordycką. Jest jednym z nielicznie zachowanych do dziś zabytków budownictwa wikingowsko-romańskiego. Wybudowana bez użycia gwoździ. Przy wejściu oraz we wnętrzu znajdują się zdobienia w kształcie roślin, zwierząt, wyrzeźbione twarze Wikingów, pismo runiczne, rzeźbione kolumny czy rzeźby lwów, strzegących wejścia do kościoła. Barokowa chrzcielnica pochodzi z 1740 r., z I-połowy XIX w. pochodzą krzyż i postać Chrystusa wyrzeźbiona w drewnie. Kościół służy parafii Ewangelicko-Augsburskiej. Obok stoi plebania. Wokół kościoła znajduje się cmentarz, na którym pochowano wiele znanych osób związanych z Karkonoszami – turyści i mieszkańcy zmarli tragicznie w górach, gospodarze górskich schronisk, pastorzy i znane osoby np. Tadeusz Różewicz (dramaturg).

Atrakcjami Karpacza są Muzeum Zabawek, Skocznia Narciarska Orlinek (wykorzystywana latem do sportów ekstremalnych), Dziki Wodospad i zapora na Łomnicy. Do ciekawostek należy anomalia grawitacyjna, polegająca na samodzielnym przemieszczaniu się samochodów i cieczy pozornie w górę po szosie. Uważa się, że jest to zjawisko złudzenia optycznego. W 2012 r. wybudowano tunel pod stokiem Kolorowa, który umożliwił wyprowadzenie ruchu samochodowego z głównej ulicy miasta i przekształcenie jej w deptak. Właśnie tu mieliśmy trochę wolnego czasu na spacer po wspomnianym deptaku.

Z Karpacza udaliśmy się na położony na szczycie Góry Chojnik w Karkonoszach na wys. 627 m n.p.m. Zamek Chojnik. Od południowej strony góry znajduje się 150 metrowe urwisko, opadające do tzw. Piekielnej Doliny. Nazwa oznacza zamek położony na górze porośniętej choiną – drzewami iglastymi. Znajduje się na terenie obszaru ochrony ścisłej – jest enklawą Karkonoskiego Parku Narodowego. Jest rezerwatem - ochrona drzewostanu bukowo sosnowego i różnorodnych form skalnych.

Zamek murowany został wzniesiony w latach 50-tych XIV w. za panowania Bolka II, po jego śmierci został przekazany rodzinie Schaffgotschów. Nigdy nie został zdobyty, spłonął po uderzeniu pioruna w 1675 r. i stał się ruiną. W połowie XIX w. na zamku uruchomiono schronisko, które działa do dziś. Do czasów obecnych zachowały się ściany zamku wysokiego z cylindryczną wieżą, a także dwa pierścienie murów obwodowych z renesansową attyką, skorupy budynków mieszkalnych oraz relikty urządzeń inżynieryjnych i obronnych. Z wieży zamkowej rozciąga się wspaniała panorama na Karkonosze, Góry Izerskie i Rudawy Janowickie.

Ponieważ czas nie pozwalał, Szklarską Porębę oglądaliśmy tylko z okien autokaru. Szklarska Poręba prawa miejskie otrzymała w grudniu 1959 r. Położona jest w dolinie Kamiennej i jej dopływów: Kamieńczyka i Szklarki. Od południa rozłożona na stokach Szrenicy należącej do Karkonoszy, od północy na stokach Wysokiego Kamienia – to już Góry Izerskie.

Podeszliśmy do wodospadu Kamieńczyka, położonego na wysokości 846 m n.p.m. - jest to najwyższy wodospad w polskich Sudetach. Woda potoku Kamieńczyk spada trzema kaskadami z wysokości 27 m. Za środkową kaskadą znajduje się sztucznie wykuta przez Walończyków grota, którzy przed wiekami znajdowali tu ametysty i inne minerały. Poniżej wodospadu znajduje się kanion Kamieńczyka długości 100 m, szerokość przy wodospadzie wynosi ok. 15 m, miejscami zmniejsza się nawet do 3 m. Ściany mają wysokość do 25 m.

Następnie zobaczyliśmy wodospad Szklarki, usytuowany na wysokości 520 m n.p.m. o wysokości 13,3 m. Wody Szklarki spadają szeroką kaskadą, charakterystycznie zwężającą się ku dołowi i skręcającą spiralnie, gdzie tworzy kocioł eworsyjny. Przy wodospadzie usytuowane jest schronisko Kochanówka. Sam wodospad leży nieco powyżej ujścia Szklarki do Kamiennej, w malowniczym wąwozie, wśród lasu mieszanego. Dzień był ciekawy i piękny, ale niestety za krótki.

Trzeci dzień rozpoczęliśmy od Mysłakowic - wsi położonej w Kotlinie Jeleniogórskiej u podnóża Rudaw Janowickich. Król pruski Fryderyk Wilhelm III sprowadził tu w 1937 r. emigrantów tyrolskich wyznania ewangelickiego. Atrakcją jest zabudowa mieszkalna wywodząca się z austriackiego Tyrolu. Domy tyrolskie są piętrowe, murowany parter przeważnie przykrywa drewniane piętro, które obiega wokół balkon z ozdobną balustradą. Często na poddaszu znajdują się dodatkowe pokoje, również z małymi balkonami. Dachy są bardziej płaskie niż w domach sudeckich.

Pałac w Mysłakowicach wybudowano w II-połowie XVII w. w stylu barokowym. Pałac jest założony na planie zbliżonym do podkowy, w fasadzie południowej, między dwoma bocznymi ryzalitami, wybudowany jest dwukondygnacyjny pawilon z tarasem. Do jednego z ryzalitów dobudowana jest parterowa sala balowa. Od zachodu do pałacu przylega wieża na planie ośmiobocznym, zwieńczona blankowaną platformą. Całość kryta jest płaskim dachem. Pałac otoczony jest rozległym parkiem. Obecnie mieści się tu szkoła.

Następnie pojechaliśmy do Kowar, gdzie w nieczynnej kopalni rud uranu oddano w 2000 r. podziemną trasę turystyczną. Rozpoznanie bogactw naturalnych w Sudetach nastąpiło we wczesnym średniowieczu, kiedy przybyli tu z południa i zachodu Walonowie. Pierwsza wzmianka o Kowarach pochodzi z 1355 r. z orzeczenia księcia Bolka II Świdnicko-Jaworskiego o zakazie wywożenia z terenu księstwa rudy żelaza. W latach 20-tych XX w. w sztolniach wydobywanie uranu rozpoczęli Niemcy. W czasie II wojny światowej w Oranienburgu przeprowadzono badania rud uranu dla potrzeb niemieckiej atomistyki. Po wojnie ZSSR wydobywał rudy uranu z przeznaczeniem do wyprodukowania bomby atomowej. Prace wydobywcze zakończono w 1973 r.

We wnętrzu góry Sulica znajdują się chodniki, komory i groty o długości ok. 1200 m. Zwiedzanie odsłania prawdziwe oblicze kopalni, każda ściana i każdy chodnik noszą ślady ciężkiej pracy górników. Temperatura w sztolni wynosi ok. 7 °C, a wilgotność sięga 97 %. W skarbcu Walonów zgromadzono eksponaty z podziemnego świata legend, tajemnic i historii związanej przez blisko 700 lat z poszukiwaniami kruszców, minerałów oraz wydobywaniem rud uranowych. W skarbcu znajduje się też kolekcja minerałów, kamieni szlachetnych, kruszców i kopalin.

Na zakończenie obejrzeliśmy ok. 15 minutowy pokaz laserowy. W specjalnie do tego celu wytworzonej „mgle” z pary wodnej, pojawiają się kolorowe promienie lasera, tworzące w synchronizacji z muzyką ruchome konstelacje przestrzenne. Dla nas pokazano wybuch bomby atomowej nad Hiroszimą. Obecnie Politechnika Wrocławska prowadzi w sztolni badania i zajęcia dla studentów.

Niedaleko „starej” sztolni niedawno otwarto podziemną trasę turystyczną „Kopalnia Podgórze” liczącą ok. 1600 m i usytuowaną w wyrobiskach byłej kopalni o tej samej nazwie. Sztolnie te powstały w latach 1951-1956, ich eksploatacja trwała do 1962 r. W latach 1974-1989 funkcjonowało tu jedyne w Polsce Inhalatorium Radonowe, należące do uzdrowiska Cieplice.

Radon przydatny jest w leczeniu chorób układu krążenia, układu oddechowego, nadciśnienia, alergii, schorzeń narządów ruchu, bezpłodności, impotencji, dolegliwości cukrzycowych i chorób kobiecych.

Ze sztolni pojechaliśmy do Parku Miniatur Zabytków Dolnego Śląska, powstałego w 2003 r., na terenie niedziałającej już fabryki dywanów w Kowarach. Znajdują się tu perfekcyjnie wykonane modele zamków, pałaców, klasztorów, ratuszy, schronisk w skali 1: 25, z wyjątkiem modelu Śnieżki, który jest w skali 1:50. Miniatury zostały wykonane za pomocą najnowszych technik modelarskich, przy użyciu materiałów odpornych na oddziaływanie warunków atmosferycznych. Budowle rozmieszczone są w ogrodzie, wśród zieleni i kompozycji kwiatowych, nad stawem obrośniętym trzcinami. W stawie pływają różne ryby m.in. złote (dużej wielkości). Miniatury są wierną kopią prawdziwych obiektów, ze wszystkimi szczegółami i detalami. W parku można zobaczyć też obiekty w całej okazałości z lat swej świetności, które obecnie popadły w ruinę, bądź są niedostępne do zwiedzania.

Odwiedziliśmy Park Kulturowy Kotliny Jeleniogórskiej - „Dolinę Pałaców i Ogrodów”. Jest to obszar w Kotlinie Jeleniogórskiej oraz przyległych częściach Gór Kaczawskich, Rudaw Janowickich i Karkonoszy. Park został utworzony przez Związek Gmin Karkonoskich w październiku 2008 r., na jego terenie znajduje się ponad 20 zamków i pałaców, które były siedzibami książąt śląskich, pruskiej rodziny królewskiej, szlachty polskiej, niemieckiej, czeskiej i austriackiej. Byliśmy w Cieplicach Zdroju, Mysłakowicach, Łomnicy, Wojanowie i Karpnikach

W Łomnicy znajduje się Pałac i Dom Wdowy. Najwcześniejsza informacja o istniejącym tam dworze pochodzi z lat 1475-1654. Przebudowa dworu na barokowy pałac miała miejsce w latach 1705-1725, jednak zasadnicza modernizacja pochodzi z lat 1838-1844. Obecny pałac jest trzykondygnacyjny z użytkowym poddaszem. Od frontu w skrajnych narożnikach wydatne ryzality-alkierze. Korpus główny przykrywa dach czterospadowy. Do wnętrza pałacu prowadzi balkonowy portal z narożnymi kolumnami. Wewnątrz zachował się niezmieniony układ przestrzenny, w tym hol z doryckimi kolumnami oraz duże fragmenty malarstwa ściennego z klasycystyczną dekoracją malarską sufitu. W pałacu znajduje się stała wystawa „Dolina zamków i ogrodów Kotliny Jeleniogórskiej – wspólne dziedzictwo” oraz wystawy czasowe. Znajduje się sala kinowa, w której obejrzeliśmy film o historii pałacu i jego właścicielach.

W pobliżu pałacu wybudowano w latach 1803-1804 Dom Wdowy, jest to budowla oparta na planie prostokąta, dwukondygnacyjna, nakryta czterospadowym dachem z lukarnami. Hol ma sklepienie krzyżowe. Znajduje się tu hotel i restauracja. Po drugiej stronie drogi usytuowany jest niedawno odremontowany folwark. W folwarku poznaliśmy prawdziwe, codzienne życie i prace w niegdysiejszym gospodarstwie rolnym. Spichlerz kryje sklep lniarski, w budynku gospodarczym zorganizowano piekarnię, sklep i kuchnię ziemiańską. W stajni mieszkają konie, świnie i owce.

W Wojanowie trójkondygnacyjny pałac założono na planie prostokąta z narożnymi, okrągłymi, alkierzowymi wieżami. Bryłę pałacu nakryto stromym dachem namiotowym. Od strony ogrodu znajduje się rozległy taras z szerokimi schodami. Pałac otaczają oranżeria, oficyna mieszkalna i inne zabudowania gospodarskie. Od frontu znajduje się duży dziedziniec z fontannami. Całość otoczona jest kilkunastohektarowym parkiem krajobrazowym. W pałacu znajduje się hotel, kawiarnia, restauracja spa i centrum konferencyjne.

Jako bonus od Pana Krzysztofa zobaczyliśmy pałac w Karpnikach. Neogotycki pałac jest budowlą trzykondygnacyjną, założoną na planie czworoboku z wewnętrznym dziedzińcem. Z średniowiecznej budowli pozostała jedynie cylindryczna wieża. Elementy renesansowej dekoracji zachowały się w bogato rzeźbionych portalach. Nie weszliśmy do wnętrza, mieści się tu hotel. Pałac otacza park krajobrazowy z licznymi stawami.

W ostatnim dniu pojechaliśmy na zaporę w Pilchowicach na Bobrze. Zapora Pilchowice powstała na rzece Bóbr w latach 1902-1912 w celu ochrony przed powodziami. Po katastrofalnej powodzi w lipcu 1897 r. zaczęto poważnie myśleć o uregulowaniu rzek w Karkonoszach. Decyzja o budowie zapadła 3 lipca 1900 r. Zapora jest zaporą łukową, o zbliżonym do trójkąta przekroju poprzecznym. Zbudowana została z kamienia i betonu, jest wysoka na 69 m. Zapora posiada udostępnioną dla ruchu koronę o długości 270 m i szerokości 7,5 m. W wyniku budowy powstał zalew o powierzchni 240 ha i pojemności 50 mln m³. Poniżej zapory zbudowano elektrownię o mocy 7,5 MW złożoną z 6 turbozespołów. Zapora jest malowniczo położona, z korony widać zalew, osadzoną na półce skalnej stację kolejową, a w oddali stary, stalowy most kolejowy. Wszystko otaczają zalesione wzgórza, mieniące się kolorami w zależności od pory roku.

W Siedlęcinie zobaczyliśmy mieszkalną wieżę rycerską. Siedlęcin leży nad rzeką Bóbr na granicy Kotliny Jeleniogórskiej i Gór Kaczawskich. Wieża jest jednym z najważniejszych zabytków średniowiecznych. Ma cztery kondygnacje, przykryta jest czterospadowym dachem, podpiwniczona. Budowę gotyckiej wieży rozpoczęto ok. 1314 r. na zlecenie księcia jaworskiego Henryka I. Dwie dolne kondygnacje przeznaczone były na pomieszczenia gospodarcze, trzecią i czwartą zamieszkiwał właściciel. Ok. 1346 r. powstały ścienne polichromie zlokalizowane na trzeciej kondygnacji w wielkiej auli. Malowidła zostały wykonane w technice al. Secco – farba nakładana na wyschnięty tynk. Wyjątkowa jest ich tematyka – nawiązują do legendy o rycerzu okrągłego stołu – sir Lancelocie. W latach 1732-1945 wieża była w rękach rodu Schaffgotschów. Od 2001 r. wieża jest własnością fundacji „Zamek Chudów”. W latach 2006-2008 fundacja przeprowadziła konserwację średniowiecznych malowideł ściennych, wyremontowano kominek, podłogi i stropy, portal wejściowy i zabezpieczono konstrukcję dachu.

Po opuszczeniu Kotliny Jeleniogórskiej zatrzymaliśmy się w Bolkowie. Na Zamkowym Wzgórzu położony jest piastowski zamek. Łagodny stok wzgórza zajmuje miasto, natomiast od strony rzeki Nysy Szalonej, zbocze urywa się stromą skarpą.Pierwsza wzmianka o zamku pochodzi z 1277 r. Zamek został założony przez księcia legnickiego Bolesława II, a później rozbudowany przez jego syna. Wzniesiono go z miejscowego kamienia: łupków krystalicznych dia bazaltowych o zabarwieniu zielonym i łupków czerwonych oraz piaskowca. W połowie XIV w. zamek połączono z systemem fortyfikacji miejskich. W czasach piastowskich pełnił funkcję skarbca. W czasie napadów husyckich miasto zostało zniszczone, ale zamek nie.

Najbardziej charakterystycznym elementem zamku jest wieża. W dolnej jej części znajduje się dawny loch głodowy. W renesansowej części zamku mieści się muzeum, które powstało na początku XX w. Na I piętrze znajdują się stare meble, tablice genealogiczne Piastów, XVII w. portrety Bolka I Świdnickiego i jego żony Agnieszki, stare ryciny i widokówki, rekonstrukcje dolnośląskich warowni, naczynia cynowe i miedziane. II piętro zajmuje zbiór starej broni: kolczugi, miecze i halabardy.

Ostatnim obiektem była bazylika Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Strzegomiu. Początkowo kościół należał do zakonu rycerskiego Joannitów. Parafia powstała tu w XVI w. Kościół jest oszkarpowaną, trójnawową bazyliką, wzniesioną z kamienia na rzucie krzyża łacińskiego z transeptem i wielobocznie zamkniętym prezbiterium. Od zachodu znajdują się wieże, które nie zostały ukończone: wyższa przykryta spadzistym dachem, sięga do wysokości dachu nad nawą główną, niższa wieża sięga tylko do dachu nawy bocznej.

Wnętrze kościoła jest gotyckie. W wielkim neogotyckim ołtarzu głównym znajduje się gotycka figura Matki Bożej z Dzieciątkiem z XV w. Wnętrze nakrywają sklepienia gwiaździste w kaplicach i na skrzyżowaniu naw, krzyżowo-żebrowe w nawach bocznych oraz sieciowe w nawie głównej, wsparte na prostokątnych filarach. Na zewnątrz ściany nawy głównej wspierają kamienne łuki oporowe.

Na uwagę zasługują bogato rzeźbione trzy portale z tympanonami. Portal zachodni pochodzi z lat 70-tych XIV w. Reprezentacyjny charakter wejścia nadaje kamienna dekoracja – posąg Chrystusa – jako sędziego świata, a obok postacie Matki Boskiej i św. Jana. W polach łuku bogaty zespół płaskorzeźb i rzeźb pełno plastycznych ustawionych w dwóch rzędach przedstawiających epizody z życia św. Pawła. Kamienne elewacje świątyni wzbogacone zostały piaskowcowymi detalami architektonicznymi i rzeźbiarskimi - należą tu rzygacze przy rynnach, głowy postaci, dekoracje roślinne i geometryczne na fryzach podokapowych. Nad portalem północnym z XIV w. tympanon z płaskorzeźbionym przedstawieniem koronacji Matki Boskiej przez Chrystusa. Nad portalem południowym z ok. 1400 r. scena zaśnięcia Matki Boskiej wśród Apostołów.

Jest to jeden z największych kościołów na Dolnym Śląsku, długość nawy to 76 m, wysokość 26 m, a szerokości korpusu to 26 m. W 2002 r. świątynia uzyskała tytuł bazyliki mniejszej.

Dobiegła końca nasza wycieczka do Kotliny Jeleniogórskiej, która stanowi część Dolnego Śląska. Zobaczyliśmy jedne z najpiękniejszych miejsc: Karkonosze ze Śnieżką, kurorty Karpacz i Szklarska Poręba, wodospady i podziemny świat w sztolniach Kowarach. A wszystko to ciekawie pokazywali nam nasi przewodnicy Panowie Krzysztof Karwan i Andrzej Kuczko. Dziękujemy im za to. Równie interesujące były zapora na Bobrze w Pilchowicach, zamek w Bolkowie i bazylika w Strzegomiu. Jest to świat magiczny, kto go zobaczył i pokochał, będzie tu zawsze powracał.