2. Szlak Cystersów - Koprzywnica

10.07.2010r. "Szlak Cystersów cz. I - Koprzywnica"

autor: Krystyna Grdal

opublikowano: 20.09.2010 r.

W piękną upalną sobotę 10 lipca 2010 r. pojechaliśmy z Kołem Grodzkim na szlak cysterski. Wycieczkę prowadził Przewodnik Stefan Grzechnik. Droga nasza prowadziła w kierunku Sandomierza.

Pierwszą miejscowością był Nowy Korczyn - wieś położona na Ponidziu, w otulinie Nadnidziańskiego Parku Krajobrazowego. Przez wieś przepływa Nida. Dawniej miasto, w 1258 r. zostało założone przez księcia Bolesława Wstydliwego i jego żonę Kingę. Rok przed lokacją miasta ufundowali oni klasztor oo. Franciszkanów p.w. Św. Stanisława. Dekretem zaborcy w 1860 r. zakon franciszkanów został skasowany, a opiekę nad kościołem przejęli księża diecezjalni.

Zwiedzaliśmy gotycki kościół parafialny p.w. Św. Stanisława - orientowany, murowany z cegły, otoczony murem z bramką ozdobioną figurami św. Franciszka, Antoniego i Jana Nepomucena.

Bogate wyposażenie kościoła pochodzi przeważnie z okresu baroku. Cennym zabytkiem jest obraz Św. Stanisława z 1763 r., wskrzeszającego rycerza Piotrowina, znajdujący się w ołtarzu głównym. Po bokach ołtarza znajdują się symboliczne rzeźby: Śmierci i Sprawiedliwości. Ściany prezbiterium pokryte są polichromią z 1761 r. przedstawiającą sceny z życia Św. Stanisława. Pod ścianami umieszczone są barokowe stalle. Prezbiterium od nawy oddzielone jest łukiem tęczowym - na tęczy umieszczony jest późnobarokowy Krucyfiks z grupą Ukrzyżowania. Na uwagę zasługuje rokokowa ambona. W kościele znajduje się wiele nagrobków i płyt nagrobnych mieszkańców Korczyna.

Przechowywane są też nowsze pamiątki - fragment śmigła samolotu rosyjskiego, zestrzelonego przez Niemców w 1945 r. - wmurowany został powyżej okna z prawej strony frontowej ściany kościoła.

Dzięki uprzejmości księdza proboszcza, mogliśmy zobaczyć stary XVI w. kościół p.w. Św. Trójcy, obecnie rzadko używany. Łączy on w sobie trzy style: gotycki, renesansowy i barokowy. Składa się z wydłużonego prezbiterium zamkniętego wielobocznie, prostokątnej nawy, do której przylegają trzy wczesnobarokowe kaplice. Uwagę zwraca monumentalny ołtarz główny z 1692 r., na którego obrazie widnieje wizerunek Chrystusa na Krzyżu.

Następnie udaliśmy się do Rytwian - wsi położonej w powiecie staszowskim, nad rzeką Czarną. Pierwszym udokumentowanym właścicielem wsi w XIII w. był Piotr Bogoria Skotnicki. Na przestrzeni wieków kolejnymi właścicielami byli Tęczyńscy, Opalińscy, Lubomirscy, Potoccy i Radziwiłłowie.

W 1621 r. Jan Tęczyński sprowadził do Rytwian kamedułów, którzy do 1637 r. wybudowali klasztor i kościół wraz z 12 domkami pustelniczymi. Erem w Rytwianach tzw. Pustelnia Złotego Lasu powstała jako druga po krakowskich Bielanach, polska pustelnia kamedulska. Mocą dekretu carskiego z 1820 r. klasztor został skasowany, a kamedułów przeniesiono do Warszawy. Do najcenniejszych zabytków m.in. należy barokowy kościół Zwiastowania NMP i klasztor pokamedulski "Pustelnia Złotego Lasu" z XVII w. usytuowany na niewielkim wzniesieniu pośród wspaniałych lasów.

Zbliżając się można zauważyć "szyję" dojazdową z trzema bramami, dziedziniec z kościołem i budynkami klasztornymi. Wśród zabudowy wyróżnia się budynek kościelny. Przed wejściem mamy dwie późnobarokowe figury św. Barbary i Agaty. Zwraca uwagę skromna architektura zewnętrzna kościoła. Elementy dekoracyjne ograniczają się do głównego portalu w formie arkady ujętej jońskimi kolumnami. Wokół znajdują się kaplice: św. Jana Chrzciciela, kaplica Ukrzyżowania kryptą grobową Radziwiłłów, kaplica św. Romualda z kryptą grobową Opalińskich.

Wszystkie wnętrza mają sklepienia krzyżowe i kolebkowe, pokryte bogatą dekoracją sztukatorską, częściowo złoconą. W nawie głównej na sklepieniu w stiukowych ramach przedstawiono kolejno malowane sceny: Ukazania się Chrystusa Matce Bożej, Wniebowstąpienia, Przemienienia Pańskiego i inne. We wnętrzu zwraca uwagę wczesnobarokowy ołtarz główny z obrazem Zwiastowania NMP. Ważnym zabytkiem są stalle zakonne. Ściany pokryte są licznymi stiukami i polichromią.

W dalszej kolejności pojechaliśmy do małej wsi w powiecie staszowskim - Wiśniowej. Pierwsze wzmianki o osadnictwie pochodzą z XIII w. W XVII w. Wiśniowa należała do rodziny Tarłów. W 1776 r. Rafał Kołłątaj wżenił się w tę rodzinę i w ten sposób Kołłątajowie otrzymali wieś w posiadanie.

W Wiśniowej zobaczyliśmy kościół p.w. Przemienienia Pańskiego. Główny ołtarz zbudowany został z kamienia z posągami św. Apostołów Piotra i Pawła. W ścianie prezbiterium pod pamiątkową tablicą spoczywa serce ks. Hugona Kołłątaja. Dach kościoła dwuspadowy w stylu wczesnobarokowym. Na dachu wieżyczka na sygnaturkę z latarnią.

W początkach XVIII w. wybudowano pałac w stylu barokowym. Obecnie w pałacu mieści się szkoła podstawowa i biblioteka publiczna. Wewnątrz zwraca uwagę obszerna, barokowa klatka schodowa. W jednym z pomieszczeń znajduje się Izba Pamięci Hugona Kołłątaja powstała w 1967 r. Zgromadzono w niej bogatą kolekcję publikacji autora, można oglądać oryginalne dokumenty wydane za życia Hugona Kołłątaja.

Nie mieliśmy zbyt dużo szczęścia - w Wiśniowej nie było ani księdza, ani prowadzącego Izbę. Natomiast pan Przewodnik świetnie sobie poradził i przekazał nam dużo wiadomości.

Naszym następnym celem były Sulisławice - wieś położona w powiecie sandomierskim, znana ze słynącego łaskami obrazu Matki Boskiej Sulisławskiej oraz działalności oddziału partyzanckiego "Jędrusie".

W obrębie ogrodzenia przykościelnego zobaczyliśmy dwa kościoły: dawny kościół parafialny p.w. Narodzenia Marii Panny zwany starym kościo322em oraz Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej. Stary kościół został wzniesiony ok. połowy XIII w. Pierwotnie w stylu romańskim, obecnie wnętrze ma wyposażenie barokowe. Na szczególną uwagę zasługują obrazy: Zaśnięcia i Wniebowzięcia Matki Bożej wykonane w 1646r.

W zakrystii jest Izba Pamięci z ekspozycją na temat działalności oddziału partyzanckiego "Jędrusie". Podczas okupacji hitlerowskiej w podziemiach starego kościoła działała tajna drukarnia, redagowana przez Oddział Partyzancki "Jędrusie". Na przykościelnym cmentarzu spoczywa dowódca "Jędrusiów" Władysław Jasiński i jego żołnierze polegli w styczniu 1943r.

Obok starego kościoła znajduje się Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej zbudowane w latach 1871-88 w stylu angielskiego neogotyku wg architekta Wojciecha Bobińskiego. Jest to neogotycka, trójnawowa bazylika, która prezentuje z zewnątrz klasyczny gotycki system szkarp i łuków przyporowych. W ołtarzu głównym w stylu neogotyckim, znajduje się niewielkich rozmiarów, namalowany na desce, późnogotycki z 1460 r. obraz Misericordia Domini, który w 1659 r. uznano za cudowny - pod nazwą Matki Boskiej Bolesnej Sulisławskiej.

Obraz namalowany jest na desce - kwadracie o boku 22 cm dwustronnie, przedstawia płaczącą Matkę Bożą z cierpiącym Synem. Na awersie widoczna jest głowa Chrystusa na chuście św. Weroniki. Należy do zabytków malarstwa gotyckiego szkoły sądeckiej. Kościół posiada trzy nawy równoległe, nawę poprzeczną i dwie bliźniacze wieże. W całości zbudowano go ze słabego miejscowego piaskowca, bez tynków zewnętrznych.

Pożegnawszy gościnne Sulisławice udaliśmy się do Koprzywnicy - miasta położonego w powiecie sandomierskim, nad rzeką Koprzywianką. Pierwsza osada istniała tu już XII w. Osada istniała już w XII w. W 1185 r. książę Kazimierz Sprawiedliwy z Mikołajem z rodu Bogoriów sprowadzili z Francji Cystersów. W 1268 r. osada uzyskała prawa miejskie na prawie magdeburskim. Po kasacji zakonu Cystersów w 1821 r. Koprzywnica upadła i straciła prawa miejskie.

Z zabudowań klasztoru zachowało się jedynie wschodnie skrzydło, mieszczące kapitularz. z XIII w., w którym sklepienie wspiera się na dwóch kolumnach.

W Koprzywnicy obejrzeliśmy kościół p.w. NMP i św. Floriana. Jego budowa szła szybko i w 1207 r. kościół konsekrowano. Wybudowany został w stylu romańskim na planie krzyża łacińskiego, zniszczony podczas najazdu tatarskiego w 1241 r., przebudowany w XV i XVII w - wtedy to dodano późnobarokową fasadę, przebudowano okna i zmieniono wyposażenie wnętrza. W 1911 r. sprowadzono relikwie św. Floriana, które miały chronić od pożarów i innych klęsk.

Wnętrze kościoła zachowało swój pierwotny romański układ. Jest to trójnawowa bazylika z transeptem, przykryta sklepieniem krzyżowo -żebrowym, z prosto zamkniętym prezbiterium. Idąc w kierunku klasztoru zwraca uwagę jedyny zachowany w całości uskokowy portal romański. W XVII w zmieniono wystrój na barokowy. Dobudowano na dachu sygnaturkę w formie odwróconego kielicha zw. "kulawką" - tworzy ona charakterystyczną wieżę barokową. W wystroju i wyposażeniu wnętrza spotykamy zabytki różnych stylów: polichromie wczesnogotyckie w prezbiterium, renesansowe i barokowe kompozycje na ścianach nawy głównej, piękne ołtarze i stalle z połowy XVII w, ciekawe i dobrze zachowane gotyckie freski z XIV i XV w. Dekoracyjne motywy roślinne są późnorenesansowe. O baroku świadczą liczne ołtarze i ambona, które pochodzą z XVII i XVIII w.

W kościele wyróżnia się wczesnobarokowy ołtarz główny z I połowy XVII w. z obrazem Wniebowzięcia NMP, namalowany przez Bartłomieja Strobla w 1645 r. Po obu stronach prezbiterium ustawione są barokowe stalle z XVII w. W kościele można oglądać również późnorenesansowe płyty nagrobne przedstawicieli rodu Niedrzwickich z 1581 r.

Napełnieni różnorodną i bogatą strawą duchową wróciliśmy zadowoleni do Krakowa.