6. Wrocław i okolice

17-18.10.2009r. "Wrocław i okolice"

autor: Krystyna Grdal

opublikowano: 25.11.2009 r.

Spodziewając się złotej polskiej jesieni, w połowie października, wybraliśmy się z Kołem Grodzkim, aby zwiedzić stolicę Dolnego Śląska - Wrocław oraz jego bliskie okolice. , Wycieczkę prowadził Pan przewodnik Stefan Grzechnik, bardzo sumiennie czuwając nad jej przebiegiem. Zaraz po opuszczeniu Krakowa, przez całły Śląsk, towarzyszyła nam mżawka, we Wrocławiu nie było lepiej.

Zwiedzanie rozpoczęliśmy od Brzegu - miasta położonego nad Odrą.

Jako pierwszy odwiedziliśmy kościół p.w. Podwyższenia Krzyża Św. Jest to jednonawowy kościół barokowy. Budowę, którą rozpoczęli Jezuici według projektu Józefa Frischa, prowadzono w latach 1734-1739. Następnie do 1745r. jezuita Jan Kuben, przyozdobił wnętrze kościoła bogatymi iluzjonistycznymi polichromiami. W latach 1856-1857 nadbudowano wieże i otynkowano fasadę. Wewnątrz na szczególną uwagę zasługuje ołtarz główny i barwne freski. Kościół nakryty jest sklepieniem kolebkowym. Na sklepieniu prezbiterium Jan Kuben namalował figurę Ukrzyżowanego Chrystusa, nad nową Adoracją Krzyża Świętego. W jednym z bocznych ołtarzy umieszczono XVIII-wieczną Pietę, cudownie odnalezioną w 1999r. na kościelnym strychu. Przed kościołem znajdują się barokowe figury z 1722r. Jana Nepomucena i Tadeusza Judy.

Przeszliśmy przez Rynek, gdzie z zewnątrz zobaczyliśmy renesansowy Ratusz z lat 1570-1577. Obejrzeliśmy również kościół p.w. Św. Mikołaja. Jest to trzynawowa gotycka bazylika, powstała w latach 1370-1420, dzięki fundacji brzeskich mieszczan i księcia Ludwika I.

Od czasów reformacji do 1945r. był kościołem ewangelickim. Od 1958r. rozpoczęto odbudowę oryginalnych wzorów z 1370r. Nawa główna, bardzo wysoka z gwiaździstym sklepieniem i wysmukłymi oknami kontrastuje z niskimi i szeroki nawami bocznymi. W oknach znajdują się piękne witraże. Jako ostatni zwiedzaliśmy Zamek Piastowski. Zamek zaliczany do klasy "0" jest jedną z najpiękniejszych budowli renesansowych na Śląsku, a brama główna zamku porównywana jest do Kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu. Pierwsze wzmianki o istnieniu w Brzegu zamku książęcego pochodzą z 1235r. Był to niewielki dwór gotycki, stanowił miejsce postoju w podróży. W 1532r. Książę Fryderyk II rozpoczął przebudowę zamku w stylu renesansowym. Obecny kształt zamku pochodzi właśnie z tej przebudowy z lat 1532-1560. Uwagę zwraca brama wjazdowa, prawie całkowicie wypełniona rzeźbami. Dolna kondygnacja oparta jest na motywie antycznego łuku triumfalnego. Nad łukiem fundator umieścił posągi: własny i żony w rzeczywistych rozmiarach, a także herby rodowe. Na górze umieszczone są popiersia władców swojej dynastii. Od strony renesansowego dziedzińca wykonano ciekawą elewację krużganków, drzwi i okien. Po 1741r. zamek został zniszczony przez wojska pruskie.

W latach 1966-1990 w pełni odrestaurowano i przywrócono renesansowy wystrój zamku według oryginalnych planów z XVI w. Obecnie w Zamku znajduje się Muzeum Piastów Śląskich, w którym można zobaczyć zbiory rzeźby i malarstwa śląskiego. Bogata kolekcja obejmuje różnorodne eksponaty: od książęcych nagrobków, po wspaniałe zbiory sztuki śląskiej z XV-XVII w. Warto zobaczyć renesansowy dziedziniec arkadowy z XVI w.

Pożegnawszy Piastowski Brzeg pojechaliśmy do Wrocławia - miasta położonego na Nizinie Śląskiej nad Odrą i jej dopływami: Bystrzycą, Oławą, Ślęzą i Widawą. We Wrocławiu jest ponad 100 mostów, wliczając w to kładki. Odra dzieli miasto na dwie części, ale ma wiele odnóg, kanałów, co powoduje konieczność budowy mostów.

Wrocław jest historyczną stolicą Dolnego Śląska. Miasto wzmiankowane było już w 1000r. w związku z założeniem biskupstwa. W XII w. dokonano lokacji miasta na prawie magdeburskim. W 1335r. przeszło pod panowanie Czech, a następnie razem z Koroną Czeską zostało włączone do Monarchii Habsburskiej. Jakiś czas Wrocław należał do króla Prus, potem przetoczyły się wojny napoleońskie. W czasie II Wojny Światowej zniszczono ponad 70% zabudowy miasta.

Na konferencji poczdamskiej przyznano Wrocław Polsce. Ludność niemiecką przesiedlono, natomiast zaczęła napływać ludność polska z centralnej Polski i wysiedleni mieszkańcy ze wschodu, głównie z Lwowa i okolic Wileńszczyzny.

Zwiedzanie zaczęliśmy od Panoramy Racławickiej, której pomysłodawcą był lwowski malarz Jan Styka. Do współpracy zaprosił on batalistę Wojciecha Kossaka. Pomagało mu też wielu innych malarzy.

Panorama Racławicka to obraz olejny, o wymiarach 15 x 114 m. Powstała w ciągu 9 miesięcy w latach 1873-1874 i gotowa była na 100. rocznicę insurekcji kościuszkowskiej - zwycięskiej bitwy nad wojskiem rosyjskim, stoczonej pod Racławicami. Pierwszy raz wystawiona była we Lwowie. Namalowana jest na cylindrycznym płótnie, rozpiętym w budynku Rotundy. Dzięki połączeniu szczególnych zabiegów malarskich (perspektywa) i technicznych (oświetlenie, sztuczny teren, eksponaty wystawione przed obrazem) powoduje efekt zacierania się granicy między powierzchnią płótna, a przestrzenią przed nim. Podejście ciemnym, krętym korytarzem wprowadza widza w sam środek bitwy, w inną rzeczywistość i inny czas.

Po obejrzeniu Panoramy, pojechaliśmy przez Most Grunwaldzki do Parku Szczytnickiego. Most Grunwaldzki to most wiszący nad Odrą, o konstrukcji stalowej, zbudowany w latach 1908-1910.

Park Szczytnicki to jeden z największych parków Wrocławia, położony na terenie dawnej wsi Szczytniki. Park jest bardzo piękny, posiada ok. 400 gatunków drzew i krzewów. Na skraju Parku znajduje się Hala Ludowa (obecnie nazywana Halą Stulecia), projektowana na Wystawę Stulecia.

Zwiedziliśmy założony w latach 1909-1912 i zaprojektowany przez japońskiego ogrodnika Mankichi Arai Ogród Japoński związany z Wystawą Stulecia z 1913r. Po wystawie większość eksponatów zabrano i był to ogród jedynie z nazwy. W 1994r. przy współpracy ambasady japońskiej i ogrodników z Nagoi, rozpoczęto prace remontowe przywracające ogrodowi charakter japoński. Obecnie ogród stanowi unikalny w Europie żywy fragment kultury japońskiej.

Następnie pojechaliśmy do hotelu, a po zakwaterowaniu i zjedzeniu obiadokolacji, wybraliśmy się na wieczorny spacer po Wrocławiu. Pan Stefan wykazał dobrą wolę i duże chęci, aby przy padającym deszczu pokazywać miasto. Przekazał dużo ciekawych wiadomości. Zobaczyliśmy przede wszystkim pięknie oświetlony Rynek, kościół Garnizonowy, fontannę i piękne kamienice.

Rynek powstał w czasie lokacji Wrocławia w latach 1214-1232. Centralną część Rynku zajmuje Stary i Nowy Ratusz oraz zespół renesansowych domów w bloku śród rynkowym (Sukiennice), w którym przebiegają trzy wąskie uliczki.

W centrum Rynku zlokalizowany jest gotycki Stary Ratusz, którego budowa rozpoczęła się od 1299r. Był on sukcesywnie rozbudowywany i modernizowany i dlatego widać na nim wpływy różnych epok z przewagą gotyku. Warto zwrócić uwagę na zegar astronomiczny z jedną wskazówką i słońcem w centrum tarczy, który został tam umieszczony w 1580r. W podziemiach Ratusza, znajduje się Piwnica Świdnicka, która od zawsze funkcjonowała jako piwiarnia. Przed Starym Ratuszem stoi od 1492r. kamienny pręgierz.

Obok Starego Ratusza, w latach 1860-1863, wniesiono w stylu neogotyckim Nowy Ratusz, który obecnie jest siedzibą Prezydenta Wrocławia. Przed Nowym Ratuszem w 1956r. został ustawiony pomnik Aleksandra Fredry.

W centrum Rynku by.y rzędy stoisk handlowych, z czasem zmieniły się w murowane budynki, a potem w ciągi kamienic. Między nimi w naturalny sposób powstały trzy równoległe uliczki. Obecnie w tych kamienicach działają restauracje, puby, galerie. Rynek otaczają przepiękne kamienice np. Dom Pod Złotą Koroną, Dom Pod Gryfami, Dwór Polski.

Na północno-zachodnim narożniku Rynku, znajdują się słynne, średniowieczne kamieniczki: Jaś (mniejsza) i Małgosia (większa), połączone barokową bramą z 1782r. Za kamieniczkami znajduje się kościół św. Elżbiety (Garnizonowy).

Słynna fontanna zbudowana ze szklanych płyt, powstała na okres przejściowy, dzięki uporowi i inicjatywie prezydenta miasta. Funkcjonuje do dziś i jest jednym z symboli Wrocławia.

Na drugi dzień w czasie deszczu zwiedzaliśmy miasto z posiadającą ogromną wiedzę wrocławską przewodniczką - Panią Iwoną. Pokazała nam wiele ciekawych zabytków.

Rozpoczęliśmy od Ostrowa Tumskiego - jest to miejsce, z którego wywodzi się geneza miasta, to miejsce historyczne i centrum religijne. To tutaj w IX w. powstał pierwotny gród Wrocławia. W 1000r. Bolesław Chrobry podniósł go do rangi biskupstwa.

Katedra Św. Jana Chrzciciela to gotycka bazylika o wysokości 91 m i długości 68 m, jest dotychczas najwyższą budowlą Wrocławia. Katedra wewnątrz ma wiele kaplic np. Kaplica Zmartwychwstania, Jana Chrzcielna, św. Jadwigi Śląskiej.

Przekroczywszy Odrę znaleźliśmy się w pobliżu Uniwersytetu. Barokowy gmach Uniwersytetu Wrocławskiego, zwrócony jest swoją długą fasadą w stronę Odry.

W 1505r. król Władysław Jagiellończyk wydał w Budzie dokument fundacyjny dla uczelni we Wrocławiu, nie doczekał się jednak realizacji z powodu protestu Uniwersytetu Jagiellońskiego. W październiku 1702r. cesarz Leopold I podpisał w Wiedniu Złotą Bullę fundacyjną Uniwersytetu Wrocławskiego, którego patronem został św. Leopold, jednocześnie patron fundatora. Gmach Uniwersytetu - jego główne, reprezentacyjne pomieszczenia wznoszono w latach 1728-1732.

Reprezentacyjna, barokowa Aula Leopoldyna (nazwa nadana ku czci fundatora) zbudowana została na planie wydłużonego trapezu. Wnętrze podzielono na podium i audytorium, nad wejściem umieszczono emporę muzyczną. W centrum podium znajduje się grupa rzeźbiarska z Leopoldem I na tronie. Obok są różne ważne osobistości. Nad audytorium, wielki alegoryczny fresk ilustruje apoteozę Mądrości Bożej. Mniejsze freski we wnękach okiennych przedstawiają starożytnych i nowożytnych uczonych.

Bardzo bogate i liczne dekoracje stiukowe wykonał bawarski artysta Franz Mangolot. Obecnie Aula Leopoldyna wykorzystywana jest jako Muzeum Uniwersytetu, a także jako miejsce obchodzenia głównych uroczystości uczelni.

Wracając z Uniwersytetu udaliśmy się w kierunku Rynku, po drodze Pani przewodniczka pokazała ciekawostkę, jaką są Jatki. Jatki znajdują się między ulica Odrzańską a Kiełbasińską. Swoją nazwQ wzięły od rzeźni (jatki), które tu powstały w XIII w. Pierwotnie były tu kramy, na których sprzedawano mięso. Następnie miejsce to zajęli artyści. Nie zapomnieli oni o tradycji, jaka wiąże się z tym zakątkiem. Zdecydowali, że uczczą pamięć zwierząt, które poszły pod nóż. W latach 90-tych wystawili zwierzętom unikalny pomnik. Obok siebie stanęły: świnia, kaczka i koza. Na końcu dołączył kogut, który stoi osobno i obserwuje wszystkich z góry.

Jeszcze raz przeszliśmy po Rynku, utrwaliliśmy sobie w pamięci to wszystko, co już poprzedniego wieczora pokazał nam Pan Stefan. Wrocław ze swoimi zabytkami i atrakcjami jest miejscem, które trzeba zobaczyć.

Po godzinnej przerwie pojechaliśmy do Trzebnicy. Naszym celem było Sanktuarium Św. Jadwigi. Oprowadzała nas siostra Justyna, bardzo ładnie opowiedziała historię Sanktuarium. Zespół klasztorny wraz z bazyliką p.w. św. Jadwigi i św. Bartłomieja, w związku z grobem św. Jadwigi, od XIV w. jest Sanktuarium.

Klasztor ufundował Henryk Brodaty w 1202r. pod wpływem żony Jadwigi, jako siedzibę pierwszego w Polsce zakonu żeńskiego. Przeznaczono go dla cysterek. W 1208-1219r. wybudowano w stylu romańskim, trójnawowy, jeden z pierwszych w Polsce kościół ceglany. W latach 1268-69 dobudowano pierwszą kaplicę w stylu gotyckim, w której umieszczono szczątki św. Jadwigi. Od samego początku bazylika była Mauzoleum Piastów Śląskich - pochowano tu 22 przedstawicieli tego rodu.

W czasie najazdów Husytów w XV w. klasztor został znacznie zniszczony. Do renowacji kościoła i klasztoru doszło w 1676r. Wtedy to przebudowano kościół w stylu barokowym. Rozpoczęto od wyeksponowania grobu św. Jadwigi w jej kaplicy. Krakowski rzeźbiarz Marcin Bielawski w 1680r. wykonał z marmuru: czarnego dębnickiego i różowego paczółtowickiego sarkofag z rzeźbą Świętej, przykryty baldachimem, wspartym na 14 kolumnach. W 1685r. wyposażono kaplicę w ozdobną ambonę.

W latach 1730-1760 nastąpił drugi etap barokizacji kościoła. Wszystkie ołtarze główne w bazylice i kaplicy św. Jadwigi, oraz wszystkie boczne, zastąpiono nowymi ołtarzami rzeźbionymi w stylu rokoko, zbudowano monumentalną, rokokową ambonę. Wykonano nową, alabastrową figurę św. Jadwigi, którą umieszczono na sarkofagu, w miejsce poprzedniej.

W latach 1780-1785 wybudowano wieżę o wysokości 68 m. W czasie wojen napoleońskich klasztor służył jako lazaret, był zniszczony. W 1869r. klasztor wykupiły siostry boromeuszki i są tam do dzisiaj.

Napełnieni strawą duchową, pełni wrażeń, zadowoleni wracaliśmy do Krakowa.