Lilloschans

ALGEMEEN:

Straat: Schansstraat

Oppervlakte: 60 a

Waterbevoorrading: Mangelbeek

Oudste vermelding: - Oprichtingsjaar: 1596

Terreinkenmerken: Het schanslichaam ligt vrij hoog. De gracht is nog bewaard en in het Z-W nog intact. In het noorden helt de schans schuiner af en zijn de grachten smaller. Het terrein is in gebruik als grasland.

Lambertcoördinaten: X: 218.976 Y: 193.650

HISTORISCH:

  • De schans van het gehucht Lillo werd in 1596 opgericht en lag aan de Mangelbeek. Ze wordt aangeduid op de kaart van de heerlijkheid Helchteren uit 1695. Ook op een plan van landmeter F. Putzeys (1727) wordt de Lillose schans weergegeven, waarbinnen enkele schanshuisjes zijn gelegen.
  • Op 3 april 1596 verkocht J. Baerts aan J. Daemen en W. Teuwis voor 150 gulden een hooiland, 'gelegen aen die auwe bleuck reengenoten die Maelbeeck, .. tot eender schantsen voor die ghemeynten van Lyelo'. Jan Maes deed met zijn perceel hetzelfde. Verder zijn er slechts namen van schansportiers bekend: portarius A. Gielen (1637), schansmester A. Gijsens (+1657) en custos fortalitij M. Gaermans (+1696)." (zie Geschiedenis van Houthalen).
  • Vermeld wordt in een proces in 1664: "..gestorven is tot Lijlo op dije scans.." (zie CORNELIS 1969)
  • Zie Hansay 1923: 1664 melding van een "schans van Lylo" te Zolder (???)

TOPONYMIE: Schansstraat, Lilloschans (kaartenatlas Sint-Trudo+topografische kaart)

KARTOGRAFISCH: (Google+)

  • Uittreksels uit de kaartenatlas van de abdij van Sint-trudo- 1697 (het noorden bevindt zich links): weergave van het kasteel Ter Dolen (rood) + de Lilloschans (rechts onder). Normalerwijze bevinden de schans van Helchteren en de Lakerschans zich ook binnen deze kaartgrenzen. Toch zijn ze hier niet op vermeld (?).
  • kaart: detail. De schans is weergegeven met een vierkante gracht en drie schanshuisjes.
  • Situering van de schans tov. het centrum van Lillo (uittreksel uit de Atlas der Buurtwegen)
  • kaart: detail van de schans (Atlas der Buurtwegen). Het valt op dat er grachten 'droog' zijn getekend.
  • Kaart: uittreksel uit de militaire kaart Vandermaelen (1851). Er rest nog enkel een witte vlek in de voorstelling van de schans.
  • Overname kadasterplan + Luchtfoto en topografische kaart met waterlopen (via Marijke Wouters, Ruimte en Erfgoed, Limburg).
  • Foto: zicht vanuit de zuidoostelijke hoek van de schans richting westen. Recht vooruit ligt de schansgracht. Het verhoogd deel rechts was de schans.
  • Foto: zicht op het oostelijk deel van de schansgracht (zuidwaarts gekeken). De schans bevond zich rechts, verhoogd.
  • Uittreksel uit het digitale kadasterplan. De verwijzing naar de voormalige schans vervaagt. Het betreft de percelen 640a en 641a.
Uittreksel uit de kaartenatlas van de abdij van Sint-trudo- 1697 (het noorden bevindt zich links): weergave van het kasteel Ter Dolen + de Lilloschans
Uittreksel uit de kaartenatlas van de abdij van Sint-trudo- 1697 (het noorden bevindt zich links): weergave van het kasteel Ter Dolen + de Lilloschans (detail).
militaire kaart Vandermaelen (1851)
Digitaal kadasterplan 2012.

BIBLIOGRAFIE & INFO:

  • Algemene gegevens en plannen in samenwerking met M.Wouters, Ruimte & Erfgoed, afd. Limburg.
  • Bouwen door de eeuwen heen, dl. 19n3, p.86.
  • R.Nijssen en R. Van Laere, kaart 225: Helchteren paelen, Op grond van Sint-Trudo - Kaartenatlas van de abdij van Sint-Truiden - 1697, Abdij Stad en Regio VZW, Hasselt, 2011.
  • A.Cornelis Heemkring Houthalen-Helchteren), De schansen van Houthalen, 1969.
  • Geschiedenis van Houthalen (Heemkundige kring vzw Houthalen-Helchteren), p.195.
  • Cornelis Arthur, "De schansen van Houthalen" (mmv Heemkring Houthalen-Helchteren), 1969.
  • De Dijn C.G., "Burcht en schansen", in: "Kunst en oudheden in Limburg" (22?), p. 13.
  • Hansay A., Les ‘schansen’ dans le Limbourg, in: Bulletin de la Société Scientifique et Littéraire du Limbourg 27, p.17, 1923.