Hezerschans

HISTORISCH:

Ten noorden van Hees bevindt zich de derde schans, niet zo ver van het centrum van het aangrenzende Meldert. Deze schans werd vermeld op 18.02.1648 (Schepenbank van Meldert, rollen 1633-1674 en Hansay, 1931). In deze laatste bron wordt de verkoop van een ‘plaetse’ op de schans beschreven. Volgens Vrancken (1967) werd al in 1654 een basiswet voor de drie schansen van Halen opgesteld. In 1713 lag er blijkbaar direct ten noorden van de schans een weg die de Schansdijk werd genoemd (Claes e.a., 1989). (RAAP-rapport, 2009).

Hees had indertijd een vergelijkbaar bewonersaantal met Zelem-dorp. De Hezer Schans is qua ligging ietwat uitzonderlijk: ze vormt aan twee zijden de grens van het dorp Zelem (of: prinsbisdom Luik) met het dorp Schaffen / Diest ( hertogdom Brabant). Meer nog, terwijl de oude ‘Postbaan’ (de huidige Heesstraat) als grens fungeert tussen Luik(Zuid) en Brabant(Noord), ligt deze schans aan de Noordzijde van de Postbaan.

Het moet een grote schans geweest zijn: zowat 60 op 150 meter. Op de luchtfoto merken we nog duidelijk de volledige zuid- en westgracht. Dat de schans op een ogenschijnlijk hoger gelegen terrein ligt, is slechts schijn: de grachten worden gevoed door de Hertenrode-beek, die ontspringt in een nog hoger gelegen gebied ten Noordoosten.

KARTOGRAFISCH: (Google+)

• Kaart: De Hezerschans is links weergegeven op dit uittreksel van de Atlas van Ferraris. Het centrum van Meldert bevindt zich rechts.
• Kaart: De schans zoals ze is weergegeven in de Atlas der Buurtwegen (de rode lijn is de provinciegrens).
• Satellietbeeld: intekening van de schans in het huidige landschap. Een kleine resterende grachtlijn is zichtbaar langs de zuidzijde, de west- en halve noordzijde.
• Overname kadasterplan 2001 + Luchtfoto + topografische kaart met waterlopen (via Marijke Wouters, Ruimte en Erfgoed, Limburg).
• Kaart: uittreksel uit het digitaal kadasterplan 2012. De voormalige schans besloeg de percelen: 5g, 6e, 12e, 8g, 10b, 8k, 16d (deels). De verwijzing naar 'De Schans' is nog steeds behouden.
• Foto: zicht vanuit de zuid-westhoek van het terrein in noordelijke richting. De Hertenrode-straat vormt links de grens van de foto. De resten van de gracht zijn nog duidelijk zichtbaar. Het nog licht verhoogde schansterrein bevond zich rechts)
• Foto: zicht met de Heesstraat mee in oostelijke richting. Ook hier is de gracht duidelijk waarneembaar en lag het schansterrein links (hoger). Rechts werd wel opgehoogd voor uitvoering van de betonbaan.