Tuilterschans

HISTORISCH:

Volgens de gegevens uit het kaartboek van Herkenrode, nu in het Bisschoppelijk archief te Luik, die landmeter Peter Meysman omstreeks 1669 in opdracht van Abdis Catharina de Lamboy opmaakte, lag de Tuilterschans ten oosten van de Zolderse Kiezel. Tussen de snelweg en de Molendijk van de Tuiltermolen is nu nog een restant van de noorderlijke wal te zien.

Aan de overzijde van de snelweg tegenover het gebouw dat in de 17de eeuw deel uitmaakte van de af te breken burcht is de Schans nu een maisveld waarrond nog sporen te zien zijn van de opgevulde wal. Mogelijk werd deze schans gebouwd nadat de burcht werd afgebroken (zie uittreksel uit het Artikel O.L.V.van TUILT, uit het boek O.L.V. in Limburg van H.Fr.OOMS,O.F.M. : Tot in de 17de eeuw stond op Tuilt de versterking of " burgt" ter verdediging van het kasteel van Kuringen, dat eigendom was van de graven van Loon. De mensen van Tuilt, ook wel " die van der heijden " geheten, moesten gelijk al de andere uit de omtrek, "met den derden man het casteijl helpen bewaecken". Op aandringen van Maximiliaan van Beieren, prins-bisschop van Luik, belast de Privé-Raad van het bisdom, op 8 december 1654, Godfried van Mombeek, burggraaf van Hannuit en drossaard en schout van Hasselt, met het slechten van de "burgt" te Tuilt.)

De schans was er dus reeds in 1669 en was waarschijnlijk in de 18de eeuw niet meer in gebruik en omgevormd tot bouwland. Hierdoor zijn er op de kaart van Ferraris, de atlas der wegen en het kadaster geen duidelijke verwijzingen meer naar een schans.

Op 28 oktober 1673 staken 300 Franse troepen de naburige Tuiltermolen in brand. De huislieden van Kuringen sloegen op de vlucht. Over de schans werd met geen woord gerept.

KARTOGRAFISCH: (Google+)

• Kaart: kaart uit het kaartenboek van Herkenrode uit 1669. Hierop is de schans ingekleurd, net als een rechthoekige omgrachting aan de overzijde van de straat.
• De aansluitende grachten aan de noorzijde zouden een voorschans kunnen geweest zijn. Anderzijds is er een toegang aan de westzijde getekend.
• Kaart: Plan Ignographique du circuit de l'allou de l'abbaye de Herkenrode par Charles le Comte, Geometre (1730). (kaart is gedraaid, met het Noorden links) In de bijlagen van dit plan is het perceel nr. 44 omschreven als de Tuilterschans (zie detail rechts met als uitgeschreven tekst): Nummero 44 - Item die Tuijlter schans op het west eynde vanden voorscreven Dilzeu Bemt waer van rontsomme die Graeven met die Canten ende Grachten sijn groot Een boender VI groote roijen
• Kaart: Atlas van Ferraris (1777): ten noord-oosten van Tuilt is de abdij van Herkenrode weergegeven. Ten noord-westen ligt een omgracht goed. De schans zelf is niet meer als dusdanig weergegeven.
• Kaart: de detailvoorstelling toont echter nog wel duidelijk grachtrestanten aan de noord- en westzijde. De gracht aan de westzijde volgt wel een afwijkende knik.
• Kaart: overzichtskaart van de Atlas der Buurtwegen. Ook hier is de abdij van Herkenrode duidelijk voorgesteld. In het westen is de Tuiltermolen overheen de Demer gebouwd. Met eronder bijna aansluitend, de rechthoekige omgrachting.
• Kaart: detail van de Tuilterschans uit de Atlas der Buurtwegen. Het rechthoekig omgrachte perceel is ook hier aanwezig evenals de weergave van de schans rechts ervan (echter zonder enige vermelding).
• Kaart: uittreksel uit de militaire kaart Bonniver (1849). Hier is de omgrachting van de Schanshoeve weergegeven en de Tuiltermolen. De schans zelfs als een gewoon perceel.
• Kaart: uittreksel uit de militaire kaart Vandermaelen. Binnen de gearceerde vijvers is de schanssite duidelijk herkenbaar. Vermelding 'SchansHoef'.
• Kaart: uittreksel uit 'Dépôt de la Guerre', militaire kaart uit 1871. Vermelding 'Schans Hof' aan de west-zijde van de schans.
• Kaart: overname van het primitief kadasterplan dat vergelijkbaar oogt met de atlas der buurtwegen.
• Satellietbeeld rechts: de E313 werd aangelegd overheen het noordelijk deel van de schans(rood omlijnd). De Tuiltermolen werd pas gerestaureerd en is nu dienstig als hoeve bij de abdij van Herkenrode. De omgrachte eigendom uit de Atlas der Buurtwegen is geel omcirkeld.
• Foto: rechts van de weg ligt de schans (nu maïsveld). De gracht is nog duidelijk herkenbaar.
• Foto: Aan de oostzijde van de voormalige schans ligt het schansveld nog steeds beduidend hoger dan de aangrenzende weide (fotozicht van noord naar zuid).
• Foto: schansresten aan de overzijde van de snelweg: er is nog een duidelijke verlaging tussen het vroegere schansterrein (achter de gele lijn en de omgeving) .
• Foto: de verlaging die nog in het terrein aanwezig is komt overeen met de ligging van de noordelijke gracht.
• Foto: het uithangbord voor de woning links van de Stapperstraat (binnen de voormalige rechthoekige omgrachting) verwijst nog duidelijk naar het verleden: "SCHANSVELD".
• Foto: zicht op de binnenkoer van de Tuiltermolen, net ten noorden van de schans. Het molenrad is wel verdwenen.
• Uittreksel uit het digitaal kadasterplan met verwijzing naar: Schansveld (2x), Schans Weyer. De voormalige schans besloeg de percelen: 435a, 407a, 435b, 433a2, 407c.