Schans van Eindert

HISTORISCH:

De dorpsschans werd omstreeks 1580 in het midden van een grote Wijer van grondheer Herman van Hoensbroek opgeworpen. Ze was gelegen ter plaatse Eindert, tussen de huidige Oosthamsesteenweg en de Schansvijverstraat. De totale oppervlakte bedroeg ongeveeer 1.5ha. Omstreeks 1830 werd de schansvijver droog gelegd. Rond 1880 stond er nog één lemen huisje dat werd bewoond door Jozef Schrayen. Na zijn dood brak men het schanshuisje af en werd de schansgrond vol eiken geplant. Alleen de eiken en nog een lichte glooiing in het terrein getuigen nu nog van het verleden.Het oudst gevonden gegeven dateert van 29 oktober 1590. De schans werd gevoed door de Grote Beek of Laak, via een sluisloop (pas gedempt na 1945).

• Schepenbank Oostham - 9 bis - folio 33 v· - 1 maart 1610 : Pastoor Joachim Cornelis koopt grond van de erven Geerten : " gedaen op datum als boven ten huijse van Heer Joachim Cornelii als cooper op DIE SCHANSE BINNEN BEVERLO, ter presentie van Walter Boelaerts."
• Schepenbank Oostham - 12 - 15 april 1637 : Deling tussen de kinderen Slechten: " huijs ende haft, gelegen tot Beverloe OVER DIE SCHANSE ontrent die pastorij."
• Schepenbank Oostham- 12 - 17 mei 1638 : Testament van Willem Dierickx : " item begeert hij testateur dat Mathijs, zijn schoonzoon, na de dood van zijn vrouw zal hebben HET HUIJS dat hij OP DE SCHANSE gebouwt heeft." Getekend : Henric Vervoirtackers, cappellaen tot Beverlo
• Schepenbank Oostham - 12 - folio 105 - 30 oktober 1629 : Testament van Dingen Celen: " item sij maeckt Mattheus Minten haren sone, een kiste die was in het wachthuijs OP DIE SCHANSSE bij die pastorije van Beverlo,... ter presentie van den Heer Peeter Schuermans, Herman Koenen, testibus, ita est Stephani Carlier, pastor."
• Schepenbank Oostham - Rollen 55 - 19 juli 1640 : Testament van Anna Stalmans : "11 noch begeert dieselve testatersse dat Jan Stalmans 'dochter genaempt Marie, sal het kisten (hebben) met het coffer OP DIE SCHANSE." Getekend: Joes Vandevenne, saccelanus in Beverloe.

Betwistingen :

• Schepenbank Oostham - 113 - folio 148 - Winter 1632: "Compositie. Nijs Pleers tot Beverlo hadde zekeren verschen boom affgehouden, staende op den SCHANSDIJCKWIJER vast aen sijn huijse. Bedaecht (voorgetrokken) siinde voir de rechtbancke van Ham, doer intercessie van vrinden heeft sijne Edelheijt hem laten contenteren midts leveringe van den voirss.boom voer het huijs van Oosthamme. "

Herstellingen :

• Schepenbank Oostham - 116 - folio 135 VO - 21 februari 1628: Octroij des Heeren van Oistham ten behoeve van die ondersaten van Beverlo (Hierin geeft de Heer van Ham toelating om de schans op te lappen)
• Schepenbank Oostham - 23 - folio 2 VO - 1707 : Rekeningen van Vincent Gielen, als voogd der kinderen van Amold Gielen en Maria Baten.
  • Ondermeer uitgaven om de schans te herstellen.
  • Aan Jasper Van Trier voor het timmeren aan het schanshuis, 1 - 5 – 0
• Notaris Ceysens - Beringen - 17 april 1823 - Akt nr.434. : "Op heden den zeventienden april duizendachthonderddrieentwintig om twee uren namiddag, ten woonhuise des heers Peter-Francis Gielen, herbergier te Beverloo, canton van Beringen, omstreek van Hasselt, provincie van Limburg; Ten aanzoeke des heers Francis Moons, in zijn hoedanigheid als schout der gemeente Beverloo voormeld en aldaar wonende; Gaat er zoo seffens, door ons Jean-Arnold Ceysens, openbaar notaris ten residentie en woninge van meergemeld Beringen en aldaar verklaring gedaan hebbende om voor den loopende jare te worden gepatenteerd, ingevolge de kohier van voorwaarden opgemaakt door het plaatsbestuur der gezegde gemeente Beverloo... Overgegaan worden tot de bij opbod publieke verpachting van de in vermeld kohier omschrevene goederen, toebehoorend die gemeente Beverloo;

1 - Een huis met aangelegen akker en moeshof, groot zamen, zonder de watergraven, welke hier in niet worden begrepen, ongeveer zeventien vierkante roeden (Hollandse maten) gelegen te Beverloo, sectie zuid-west en genaamd DORPERSCHANS.

Dit waren de huurvoorwaarden :

• de huurder moet verplicht de grond bewerken;
• hij mag geen hout kappen, groen of dor;
• hij moet de grondbelasting betalen;
• de huurder moet "inboorling" van Beverlo zijn;
• de huur gaat voor zes jaar;
• de huurder moet elk jaar minstens 187 Nederlandse ponden walmstro op het dak leggen;
• de huurprijs is op voorhand te betalen, per semester.
• Schoenmaker Gerard Gielen pachtte het schanshuis voor de jaarlijkse som van 15 gulden en 68 centen.
• Notaris Ooms - Beverlo - 16 januari 1857 - Akt 17 : De gemeente Beverlo koopt van Jan-Arnold VLIEGEN, grondeigenaar uit Beverlo : " Eenen vijver en weide gelegen te Beverloo, KLEINE SCHANSVIJVER GENAAMD, sectie C/640/640b van het kadaster, groot 1 ha 32 a. en 30 ca., palend noord de weg, zuid Nulens en Jamar, oost Jamar en west Jamar en de verkopen. Den verkooper verklaard dat gemeld onroerend goed hem eijgendommelijk toebehoort."

KARTOGRAFISCH: (Google+)

• Kaart: uittreksels uit de kaartenatlas van de abdij van Sint-Truiden (1697) met weergave van haar eigendommen in Beverlo-Eindert. Ter situering zijn ook de lokale schans en omgrachte pastoriesite weer gegeven en rechts onder de kerk.
• kaart: (de schans is rood omcirkeld)
• detail
• Kaart: de schans van Eindert in de atlas van Ferraris (1777).
• Kaart: uittreksel uit de atlas der buurtwegen met weergave van de schansvijver en de schans zelf met enkele huisjes. Aan de overzijde van de straat zie je de oude pastorie getekend, die ook voorzien was van een omgrachting. Hiervan is nu niets meer te merken.
• Kaart: Uittreksel uit de militaire kaart Vandermaelen (1851) met duidelijke weergave van de schans.
• Kaart: Overname kadasterplan 2001.
• Kaart: Luchtfoto
• Kaart: topografische kaart met waterlopen (via Marijke Wouters, Ruimte en Erfgoed, Limburg)
• Satellietfoto: tussen de Oosthamsesteenweg en de Schansvijverstraat zie je de zone met eikenbomen.
• Foto: toont de rand van de schans waar het perceel nog afloopt naar een klein grachtje (de schans bevindt zich links).
• Digitaal kadasterplan van 2012. De voormalige schans bevond zich op de nrs. 638e en 638f. Links bovenaan is nog weergegeven: 'Schansbeemden'.