Dorpsschans

HISTORISCH:

Deze schans was de grootste en voornaamste van Genk omdat de kern Dorp het grootste aantal inwoners herbergde en de burgerlijke en geestelijke overheid (voor zover men daar toen kon van praten) in het dorp verbleef. Zij wordt in de rolregisters en gemeenterekeningen ook het meest vernoemd.

Zij werd gebouwd waar nu de wijk "Broekskens" gelegen is op een 100-tal meter van de Gildelaan, langs de toenmalige nog niet omgelegde Dorpsbeek, tussen de Bookmolen en de Slagmolen. Zij had de vorm van een onregelmatige rechthoek (zie tekening ), ongeveer l00 X 85 meter.

Uit de diverse geschreven bronnen vernemen we het volgende:

• dat deze schans als eerste voor Genk vermeld wordt op 21 oktober 1598: "Jan in dije Haeghe", schepen van Genk, eist van Nijs Nijsten een bijdrage voor hetgeen hij beschikt "in die schans tot Genck".
• ook in 1598 wordt er een schansmeester aangesteld namelijk Willem Heymeckens.
• in 1603 wordt op de dorpsschans een kerkkist uit Hasselt bewaard.
• in 1632 wordt aan Spaanse officieren 3 hanen gegeven in ruil voor een sauvegarde voor bescherming van het dorp en de schans.
• op 9 maart 1636 is er sprake van de aanleg van een stalling op de schans "om de besten te bewaeren".
• 30 november 1649 was pastoor Arnold Van de Venne van de Genker parochie, samen met een deel van zijn parochianen, naar de Dorperschans gevlucht vanwaar hij zag hoe Lorreinse soldaten en rovers inwoners meesleurden, geselden, kwelden en vrouwen de klederen uittrokken en ze naakt achterlieten. Deze gebeurtenis was zo afschuwelijk dat de pastoor een beroerte kreeg en 5 dagen later overleed.
• in 1651 werd de schans door de Lorreinen afgestookt, de brug incluis. De schansmeester Jan Ghijlen zette timmerlui aan het werk voor de herstelling en de naburen zorgden voor kost en drank.
• in 1675 sloegen de Hollandse troepen hun tenten op nabij de schans. De gemeente betaalde toen 22 gulden als sauvegarde voor bescherming tegen plundering.
• in 1679 wordt Cornelis Dingens als vaste bewoner op de schans vermeld (als wachter?).
• in 1714 was Dirick Schrijvers er schansmeester en verkocht voor 60 gulden hout afkomstig van het schansterrein, hout waarmee de Bookmolen werd aangelegd.
• in 1784: in de laatste officiële documenten over de Dorperschans treffen we als schansmeester Laurens Remans aan.

(overgenomen uit Heidebloemke Genk, Schansennummer, 1974/2 en Heidebloemke Genk, 2004/1)

KARTOGRAFISCH: (Google+)

• Kaart: uittreksel uit de Atlas der Buurtwegen (1865) met de toenmalige restanten van de schans.
• Kaart: intekening van de schansvormen op een kadasterplan van rond 1974 (Heemkring Heidebloemke Genk)
• Kaart: uittreksel uit de militaire kaart Vandermaelen (1851). De site is niet weergegeven als schans maar wel herkenbaar (wit terrein).
• Overname kadasterplan 2001 + Luchtfoto + topografische kaart met waterlopen (via Marijke Wouters, Ruimte en Erfgoed, Limburg).
• Satellietbeeld: weergave van de schanslocatie. De omgeving is hier volledig heringericht zodat er van de oude schans totaal niets meer overblijft.
• Digitaal kadasterplan (2012) met verwijzing naar de Schans Bemden.