Hoevereindeschans

HISTORISCH:

De laatst opgerichte en tevens ook kleinste Houthalense schans is die van het gehucht Hoevereinde (Dorp). Zij wordt voor het eerst vermeld in 1657. In 1695, tijdens de negenjarige oorlog, logeerden diverse compagnieën in Houthalen. In 1702 logeerden er de troepen van Marlborough (Cornelis 1969).

Men noemde de Hoevereindeschans ook de Nieuw Schans (Mertens, 1983), omdat ze van de Houthalense schansen het laatst werd opgericht. In de borgemeestersrekeningen werd ze voor het eerst vermeld in 1741: Lenardt Gijbels intresse gerekend voor het nieuw, schansken van 50 gulden capitael: 1 gl.

De schans werd gegraven door en voor de bewoners van het Hoevereinde en het dorp (Het Hoevereinde was de huidige Brugstraat en een deel van de Stationsstraat en omgeving).

Het water voor de grachten kwam van de Winterbeek, vroeger ook Weterbeek genoemd. Die naam komt van weteren of wateren. Vroeger zette men tijdens de wintermaanden de weiden onder water door een dam in de beek te maken, zodat het gras rotte. Dan moest men de weiden in het voorjaar niet bemesten, want het beekwater zette slib en allerlei "vetten" af'.

Op de kadasterkaart is de schans nog steeds aangeduid en afgelijnd. De eigenlijke schans bestaat uit de percelen: sectie B Nr 849 a en b, deze hebben een oppervlakte van 28 a 60 ca; de grachten nrs 848 a en b: 16 a 80 ca. In het totaal was de schans dus 45 a 40 ca groot, nog geen halve ha.

Indien men ze u aanwijst, kan men de schans heden nog onderscheiden. De eigenlijke schans, ongeveer 75 meter lang en 25 meter breed, ligt wat verheven boven het omliggende en helt langs alle zijden af naar de vroegere grachten, welke over een veertigtal jaren gedempt werden. De grachten waren een achttal meter breed. Op te merken valt dat de grachten van alle schansen in Houthalen zeer breed waren: 8 tot 16, en zelfs tot 20 meter, terwijl dit elders gewoonlijk slechts 3 tot 5 meter was.

Volgens Leonard Achten lag er rond 1925 langs de zijde van de Lillomis-pad nog een brug over de schansgrachten, vervaardigd uit oude boomstammen met graszoden bedekt.

De schans bestaat nu uit weide en landbouwgrond. Zoals men op bijgaande kaart ziet, vindt men tussen het huidige huis van Mvr. Houben-Cuppens en de schans de naam SCHANSHOF. Dit duidt er ongetwijfeld op dat hier eertijds eveneens een huis of boerderij gelegen was, waarvan het hof of neerhof toegang gaf tot de schans. Rond de schans liggen de schansbemden.

KARTOGRAFISCH: (Google+)

• Kaart: uittreksel uit de Atlas der Buurtwegen met weergave van de schanssite.
• Kaart: situatieschets van de schans (A.Cornelis).
• Uittreksel uit de militaire kaart Vandermaelen (1851). De schans is hier niet meer als echte schans weergegeven. De locatie is wel nog herkenbaar als witte vlek.
• Overname kadasterplan + Luchtfoto en topografische kaart met waterlopen (via Marijke Wouters, Ruimte en Erfgoed, Limburg).
• Satellietbeeld: weergave van de schanssite in het huidige landschap.
• In 2009 werden 7 schansen onderzocht door het Archeologisch Adviesburo RAAP in opdracht van het agentschap R.O. Vlaanderen. De resultaten van de meetgegevens zijn hiernaast weergegeven.
• Kaart: visualisering van niveaus.
• Snede: N-Z snede
• Snedes: O-W snede (in twee delen)
• Uittreksel uit het digitaal kadasterplan van 2012. De schans is nu aangeduid onder de nrs. 849a en 849b. Ook de gracht is nog voorgesteld. Verder zijn de benamingen: Schans Hof en Schans Bemden (2 x) over genomen.