Koerselse schans

HISTORISCH:

Het schansreglement van Genenbos, daterend van 1599, heeft op het einde deze bemerking: 'Voirts in alles sullen huer dije ondersaten regulieren volgende den originalen ende ijersten artickel brief met dije van Coersselle opgericht aengaende hueren schanssen.’

Hieruit kunnen we concluderen dat de schans van Koersel minimum uit 1599 is. (Vermoedelijk is opgericht kort nadat de kerk werd in brand gestoken en velen de dood vonden).

De schans bestond met zekerheid in 1603.

1626, 30 april. Schepenbank Lummen Loons recht Schulen en Koersel, blz. 246 : Jacop Leuijten draagt op aan Bertholomees Smeets de helft van een beemd gelegen in Coorssel aan de schans waarvan de voorschreven Bartholomees Smeets de wederhelft heeft. De hele beemd grenst Jan Huveners 1), Servaes Saen 2), de straat 3), Wouter Moons 4), voor 140 gulden Brabants eens boven de grondcijns aan de heer die eraan staat. godspenninck 3 stuivers een halve braspenninck, leycoop naer landtcoop en aan de huisvrouw van de verkoper voor een kermis 1,5 ryxdaelder. Bertholomees is ter gichte gekomen met recht. Omdat de partijen onderling een proces hebben gevoerd in Luijck, is dit hiermee neder gelegd en moet Bertholomees voorschreven aan Jacop van het akkoord ervan 10 gulden geven. Betreffende het geld voor het procederen, zowel van de koop als van het akkoord, moet Bertholomees aan Jacop op heden 50 gulden geven en de resterende 100 gulden moet op de dag van verjaren van de betaling aan de erfgenamen van Bertholomees Tielens en met 5 gulden intrest gegeven worden.

1627, 28 april. Schepenbank Lummen Loons recht Schulen en Koersel, blz. 303v: Peeter en Jesper Smeets releveren het versterf dat hen is aangekomen na de dood van hun neef Jesper Smeets: een stuk broek in Coorssel gelegen, genaamd 'den Meygoor', palend O Jan Beckers, W de schans; nog een stuk land genaamd 'het Boven Block', dat grenst aan Bernardt Cheysens O, W Jan Huveners. Peeter Smeets is voor hem en voor Jesper Smeets met recht tot de gichte gekomen.

1627, 26 mei. Schepenbank Lummen Loons recht Schulen en Koersel, blz. 306: Blasarus van Haut releveert het goed dat hem bij het huwelijk is overgegeven met zijn huisvrouw Anna Pauwels zaliger door Heuybrecht Hauben waar nu onlangs als tochtster Maria Hauben is uitgestorven: een beemd genaamd 'den Meygoor', grenzend Jan Beckers 1), Corst Reuyters 2), de schans 3) en sheeren straet 4). Blasarus is met recht tot de gichte gekomen.

In 1667 werd er een brug over de vest aangelegd. Omstreeks 1700 stonden er 16 kleine huisjes op de schans. Heel dikwijls kwamen er troepen legeren in de nabijheid en pleegden er wel eens overvallen.

Na de grote brand van 1834 werd het water van de schansvest gebruikt om de kalk te lessen voor de opbouw van de kerk. In 1857 ging het gemeentebestuur over tot de verkoop van de vest en van de schansweide. In 1883 stonden er nog 9 huisjes op de schans. Van in 1919 bestonden er gemeenteplannen tot het dempen van de schansgrachten wegens reukoverlast van het water. In 1923 werden de vesten verkocht en het vullen met zand nam een aanvang.

De Koerselse schans was gelegen langs de huidige Schansstraat. Nu nog loopt een lus van de Schansstraat over de vroegere schans.

KARTOGRAFISCH: (Google+)

• Kaart: atlas der buurtwegen. Ten noorden van het centrum is de omwalde oude pastorie zichtbaar. Verder noordwaarts de Koerselse schans.

• Foto: Oude foto van de schans waarop nog een stuk gracht op zichtbaar is.

• Fotomontage van de atlas der buurtwegen (links) en het huidige kadasterplan (rechts). De vroegere kleine schansperceeltjes zijn nog steeds min of meer herkenbaar in de huidige toestand.

• Overname kadasterplan 2001 + Luchtfoto + topografische kaart met waterlopen (via Marijke Wouters, Ruimte en Erfgoed, Limburg)

• De vroegere schans is vol gebouwd met woningen waarvan een aantal nog steeds door dicht gemetste voordeuren herinneren aan (versteende) kleine (schans-)woningen.

• Satellietfoto: De contouren van de schans zijn nog steeds behoorlijk goed terug te vinden in de eigendomsgrenzen. Sporen van een schansgracht zijn er wel niet meer.

• Uittreksel uit het digitaal kadasterplan (2012). 'Schans' is nog steeds vermeld, net als Schans Broek. De schans beslaat de hier genummerde percelen: 303a, 319g, 318d, 314d, 302d, en aangrenzend met vermelding 'weg'. De percelen 270c en 267g liggen op de schansgracht.