8.25


धूमो रात्रिस्तथा कृष्ण: षण्मासा दक्षिणायनम् ।

तत्र चान्द्रमसं ज्योतिर्योगी प्राप्य निवर्तते ॥ २५ ॥


dhūmo rātris tathā kṛṣṇaḥ

ṣaṇ-māsā dakṣiṇāyanam

tatra cāndramasaṁ jyotir

yogī prāpya nivartate


पदच्छेद: पदपरिचय: पदार्थ:  padacchedaḥ padaparicayaḥ padārthaḥ

разбиение слов, грамматика слов, значение слов


дхӯмах̣ — дым; (м, 1.1)

ра̄трих̣ — ночь; (ж, 1.1)

татха̄ — также; (ав)

кр̣шн̣ах̣ — две недели убывающей луны; (м, 1.1.)

шат̣-ма̄са̄х̣ — шесть месяцев; (м, 1.3)

дакшин̣а-айанам — движение солнца на юге; (с, 1.1)

татра — там; (ав)

ча̄ндра-масам — к Луне; (с, 2.1)

джйотих̣ — свет; (с, с, 2.1)

йогӣйог–мистик; (м, 1.1)

пра̄пйа — достигнув; (ав) 

нивартате — возвращается (вРт, атм, лаТ, 1.1) 


अन्वय:  anvayaḥ


धूमः रात्रिः कृष्णः तथा षण्मासा दक्षिणायनं , तत्र योगी चान्द्रमसं ज्योतिः प्राप्य निवर्तते । 

dhūmaḥ rātriḥ kṛṣṇaḥ tathā ṣaṇmāsā dakṣiṇāyanaṃ , tatra yogī cāndramasaṃ jyotiḥ prāpya nivartate | 

Дословный перевод:

Дым, ночь, убывающая луна также, шесть месяцев движение солнца на юге – там йог Луну, сияние достигнув, возвращается.


The Subodhinī commentary by Śrīdhara


āvṛttimārgamāha dhūma iti | dhūmo dhūmābhimāninī devatā | rātryādiśabdaiśca pūrvavadeva rātrikṛṣṇapakṣadakṣiṇāyanarūpaṣaṇmāsābhimāninyastisro devatā upalakṣyante | etābhirdevatābhirupalakṣito yo mārgastatra prayātaḥ karmayogī cāndramasaṃ jyotistadupalakṣitaṃ svargalokaṃ prāpya tatreṣṭāpūrtakarmaphalaṃ bhuktvā punarāvartate | tatrāpi śrutiḥte dhūmamabhi sambhavanti dhūmādrātriṃ rātrerapakṣīyamāṇapakṣamapakṣīyamāṇapakṣādyān ṣaṇmāsān dakṣiṇāditya eti māsebhyaḥ pitṛlokaṃ pitṛlokātcandraṃ te candraṃ prāpya annaṃ bhavanti iti | tadevaṃ nivṛttikarmasahitopāsanayā kramamuktiḥ kāmyakarmabhiśca svargabhogānantaramāvṛttiḥ | niṣiddhakarmabhistu narakabhogānāntaramāvṛttiḥ | kṣudrakarmaṇāṃ tu jantūnāmatraiva punaḥ punarjanmeti draṣṭavyam ||25|| 


Sanskrit Commentary By Sri Shankaracharya


||8.25|| --,dhūmo rātriḥ dhūmābhimāninī rātryabhimāninī ca devatā| tathā kṛṣṇaḥ kṛṣṇapakṣadevatā| ṣaṇmāsā dakṣiṇāyanam iti ca pūrvavat devataiva| tatra candramasi bhavaṃ cāndramasaṃ jyotiḥ phalam iṣṭādikārī yogī karmī prāpya bhuktvā tatkṣayāt iha punaḥ nivartate||


Перевод


Йог, покинувший тело ночью, в период, которому покровительствует божество дыма, в течение двух недель убывающей луны и в течение шести месяцев, когда солнце движется в южном полушарии, достигает Луны, но затем возвращается на Землю.


व्याकरणम् vyākaraṇam - грамматика