1.2


सञ्जय उवाच

दृष्ट्वा तु पाण्डवानीकं व्यूढं दुर्योधनस्तदा ।

आचार्यमुपसङ्गम्य राजा वचनमब्रवीत् ॥ २ ॥


sañjaya uvāca

dṛṣṭvā tu pāṇḍavānīkaṁ

vyūḍhaṁ duryodhanas tadā

ācāryam upasaṅgamya

rājā vacanam abravīt 


पदच्छेद: पदपरिचय: पदार्थ:  padacchedaḥ padaparicayaḥ padārthaḥ

разбиение слов, грамматика слов, значение слов


сан̃джайах̣ ува̄ча — Санджая сказал; (м.р. 1.1) (лиТ, 1.1)

др̣шт̣ва̄ — осмотрев; (ав. деепр.)

ту — но; (ав.)

па̄н̣д̣ава-анӣкам — армию Пандавов; (ср.р. 2.1)

вйӯд̣хам — выстроенную в боевые порядки; (ср.р. 2.1)

дурйодханах̣ — царь Дурьйодхана; (м.р. 1.1)

тада̄ — тогда; (ав) 

а̄ча̄рйам — к учителю; (м.р. 2.1)

упасан̇гамйа — подойдя; (ав)

ра̄джа̄ — царь; (м.р. 1.1)

вачанам — речь; (ср.р. 2.1)

абравӣт — произнес (лаГ,1.1) ब्रू{कर्तरि;लङ्;प्र;एक;परस्मैपदी;ब्रूञ्;अदादिः} https://ashtadhyayi.com/dhatu/02.0039?type=ting 


अन्वय:  anvayaḥ


सञ्जयः उवाच - पाण्डव-अनीकं व्यूढणं दृष्ट्वा , तदा तु आचार्यम् उपसङ्गम्य  राजा दुर्योधनः वचनम् अब्रवीत्। 

sañjaya uvāca - pāṇḍava-anīkaṁ vyūḍham dṛṣṭvā , tadā tu ācāryam upasaṅgamya , rājā duryodhanaḥ vacanam abravīt


Дословный перевод:

Санджая сказал: армию Пандавов выстроенную завидев, и тогда к Дроначарье подойдя,  царь Дурьодхана речь говорил


The Subodhinī commentary by Śrīdhara


sañjaya uvāca dṛṣṭvetyādi | pāṇḍavānāmanīkaṃ sainyaṃ vyūḍhaṃ vyūharacanayā adhiṣṭhitaṃ dṛṣṭvā droṇācāryasamīpaṃ gatvā rājā duryodhano vakṣyamāṇaṃ vacanamuvāca ||2|| 


Prabhupada


Санджая сказал: Оглядев боевые порядки армии сыновей Панду, царь Дурьйодхана подошел к своему учителю и произнес такие слова.


व्याकरणम् vyākaraṇam - грамматика

सन्धिः

पाण्डवानीकं व्यूढम् - पाण्डवानीकम् + व्यूढम् - अनुस्वारसन्धिः

व्यूढं दुर्योधनस्तदा - व्यूढम् + दुर्योधनस्तदा - अनुस्वारसन्धिः

                           दुर्योधनः + तदा - विसर्गसन्धिः (सकारः) (३)

(Для объяснения висарга-сандхи в этом курсе мы будем пользоваться Бхатта-сутрами - в скобочках дан номер одной из 5ти сутр, для всех других Сандхи - Панини


समासः

पाण्डवानीकम् - पाण्डवानाम् अनीकम् , तत् - षष्ठीतत्पुरुषः


कृदन्तः

दृष्ट्वा - दृशिर् + क्त्वा

व्यूढम् - वि + वह् + क्त (कर्मणि)

उपसङ्गम्य - उप + सम् + गम्लृ + ल्यप्

आचार्यः - आ + चर् + ण्यत्। आचरणीयः (सेवनीयः) आचार्यः

वचनम् - वच् + ल्युट् (करणे) उच्यते अनेन इति वचनम्


०२.००३९ (कौमुदीधातुः-१०४४) ब्रूञ् व्यक्तायां वाचि (अदादिः  उभयपदी  द्विकर्मकः  सेट्)

कर्तरि लङ्लकारः (परस्मैपदम्)

अब्रवीत् अब्रूताम् अब्रुवन्

अब्रवीः अब्रूतम् अब्रूत

अब्रवम् अब्रूव अब्रूम

sandhiḥ

pāṇḍavānīkaṃ vyūḍham - pāṇḍavānīkam + vyūḍham - anusvārasandhiḥ

vyūḍhaṃ duryodhanastadā - 

vyūḍham + duryodhanastadā - anusvārasandhiḥ

                           duryodhanaḥ + tadā - visargasandhiḥ (sakāraḥ) (3)

(Для объяснения висарга-сандхи в этом курсе мы будем пользоваться Бхатта-сутрами - в скобочках дан номер одной из 5ти сутр, для всех других Сандхи - Панини


samāsaḥ

pāṇḍavānīkam - pāṇḍavānām anīkam , tat - ṣaṣṭhītatpuruṣaḥ


kṛdantaḥ

dṛṣṭvā - dṛśir + ktvā

vyūḍham - vi + vah + kta (karmaṇi)

upasaṅgamya - upa + sam + gamlṛ + lyap

ācāryaḥ - ā + car + ṇyat| ācaraṇīyaḥ (sevanīyah) ācāryaḥ

vacanam - vac + lyuṭ (karaṇe) ucyate anena iti vacanam


02.0039 (kaumudīdhātuḥ-1044) brūñ vyaktāyāṃ vāci (adādiḥ  ubhayapadī  dvikarmakaḥ  seṭ)

kartari laṅlakāraḥ (parasmaipadam)

abravīt abrūtām abruvan

abravīḥ abrūtam abrūta

abravam abrūva abrūma

Изучаемые висарга-сандхи:

дурйодханах̣ тада̄ дурйодханас тада̄ - висарга заменяется на с перед та, тха


Суффикс ктвА

Образовано присоединением [к]твА-пратйаи к основе  др̣шт̣ва̄   дРШ+твА


Например:

18.55 - jñātvā - познав

18.68 kṛtvā

4.9 tyaktvā 

8.5 muktvā 

2.20 bhūtvā 


Суффикс лйаП

В составных словах (авйайибхава-самаса), если на первом месте стоит несклоняемая частица (чаще всего это упасарги), то деепричастие образуется присоединением к основе аффикса [л]йа[п] упасан̇гамйа упа+саГ+гам+йа


Например

1.12 vinadyа 

1.20 udyamya

1.27 samīkṣya

1.35 nihatya 

1.46 visṛjya 


Изучать тему: 5.2.6 Группа суффиксов, образующих अव्ययम् - क्त्वा ktvā , ल्यप् lyap , तुमुन् tumun