การขนส่งไม้ด้วยระบบรางหรือการขนส่งไม้โดยรถไฟเป็นการขนส่งไม้รูปแบบหนึ่งที่นิยมใช้ในกรณีมีการทำไม้เป็นปริมาณมาก หรือขนส่งไม้จำนวนมากในระยะไกล เช่น ในประเทศไทยเคยใช้รถไฟขนส่งไม้ออกจากป่าในการทำไม้ป่าสัมปทานขนาดใหญ่ๆ มีอายุสัมปทานนานพอที่จะลงทุนสร้างทางรถไฟ และมีปริมาณไม้มาก ในอดีตการขนส่งไม้โดยรถไฟในประเทศไทยมี 2 ประเภท คือรถไฟเล็ก และรถไฟใหญ่
รถไฟเล็กจะขนส่งไม้ออกจากป่าโดยตรง ขนาดของรางจะเล็กกว่า เจ้าของสัมปทานป่าไม้จะสร้างรางเอง ค่าใช้จ่ายในการก่อสร้างถูกกว่ารถไฟใหญ่ แต่ก็ยังแพงกว่าวิธีการขนส่งรูปแบบอื่นๆ และใช้สำหรับขนส่งไม้ในระยะทางไม่ไกลนัก อาจขนส่งไปยังโรงงานใกล้ๆ หรือจุดรวมกองไม้เพื่อขนส่งต่อด้วยการล่องแพ ส่วนรถไฟใหญ่จะใช้รางรถไฟของการรถไฟขนส่งไปในระยะทางไกล เช่น จากภาคเหนือไปยังกรุงเทพฯ ในยุคหนึ่งองค์การอุตสาหกรรมป่าไม้ได้เปลี่ยนการขนส่งไม้จากการล่องแพมาเป็นการขนส่งทางรถไฟ เนื่องจากติดปัญหาจากการปิดกั้นแม่น้ำจากการสร้างเขื่อน และการใช้เวลาในการล่องแพนาน จึงได้ใช้รถไฟในการขนส่งไม้จากภาคเหนือไปยังกรุงเทพฯ แม้จะไม่ได้สร้างทางรถไฟเอง แต่ค่าใช้จ่ายในการขนส่งโดยรถไฟก็ยังสูงกว่าวิธีอื่นๆ (อำนวย, 2524) ปัจจุบันการขนส่งไม้ด้วยรถไฟในประเทศไทยหมดความนิยมลงแล้ว เพราะการขนส่งไม้ด้วยรถยนต์หรือรถบรรทุกสะดวกกว่า เข้าถึงพื้นที่ทำไม้และส่งไปยังโรงงานปลายทางได้ในขั้นตอนเดียว
เช่นเดียวกันกับหลายๆ ประเทศทั่วโลกที่นิยมใช้การขนส่งทางรถยนต์กันมากขึ้น แต่ก็ยังพบการขนส่งไม้ด้วยรถไฟอยู่บ้าง เช่น ในประเทศแถบยุโรปบางประเทศที่พื้นที่ไม่ติดมหาสมุทรหรือแม่น้ำขนาดใหญ่ก็ยังพบการขนส่งไม้โดยรถไฟในการขนส่งระยะทางไกลๆ หรือขนส่งข้ามประเทศ ในประเทศนิวซีแลนด์ก็ยังใช้การขนส่งไม้ระบบรางเพื่อการขนส่งผลผลิตไม้ไปยังบริเวณท่าเรือส่งออก เป็นต้น สำหรับประเทศญี่ปุ่นที่มีระบบรางเพื่อการขนส่งมวลชนที่ครอบคลุมทั่วประเทศนั้นในสมัยก่อนก็มีระบบรางขนส่งไม้ออกจากป่าโดยตรงเช่นกัน แต่ปัจจุบันก็ยกเลิกวิธีนี้แล้ว และรางขนส่งไม้เดิมที่ยังคงอยู่ได้เปลี่ยนเป็นรางรถไฟเพื่อการท่องเที่ยวและนันทนาการแทน.
ประเทศออสเตรีย
ประเทศนิวซีแลนด์
ประเทศญี่ปุ่น
ท้ายนี้ผู้เขียนขอขอบพระคุณภาพถ่ายการขนส่งได้ด้วยรถไฟในประเทศไทยเหล่านี้ ซึ่งได้รับถ่ายทอดมาจากอาจารย์ทวี แก้วละเอียด อดีตอาจารย์ประจำภาควิชาวิศวกรรมป่าไม้ คณะวนศาสตร์ ผู้เชี่ยวชาญด้านการทำไม้ของประเทศไทยคนหนึ่ง ภาพถ่ายฟิล์มสไลด์ถูกปรับให้เป็นไฟล์ดิจิทัล ขอบพระคุณอาจารย์ทวีเป็นอย่างสูง
ยังมีภาพถ่ายอีกหลายภาพ สามารถดูเพิ่มเติมได้ที่ https://www.facebook.com/ForestLab.th