การยกไม้ หรือ การขึ้นไม้

ในอุตสาหกรรมไม้ การยกไม้ หรือการขึ้นไม้ ภาษาอังกฤษเรียก Log loading ทั้งไม้ท่อน ไม้ซุง และไม้แปรรูป เป็นงานที่เกิดขึ้นบ่อยครั้งทั้งในพื้นที่สวนป่าและในโรงงานแปรรูปไม้ วิธีดั้งเดิม คือใช้คนยกไม้ (manual log loading) อาจใช้หนึ่งคนสำหรับไม้ท่อนเล็ก และใช้หลายคนถ้าไม้ท่อนใหญ่ หรือใช้เครื่องทุนแรงช่วย ปัจจุบันงานยกไม้มีตัวช่วยหลากหลาย สำหรับการยกไม้ขึ้นรถบรรทุกต่างๆ ในขั้นตอนการทำไม้ในสวนป่าสามารถแบ่งเป็นประเภทใหญ่ๆ ได้ 2 ประเภท คือ

1. การยกไม้ด้วยแรงงานคนเป็นหลัก (Manual log loading)

2. การยกไม้ด้วยเครื่องจักรกล (Mechanized log loading)

1. การยกไม้ด้วยแรงงานคนเป็นหลัก (Manual log loading) โดยการยกไม้ขึ้นบริเวณหัวไหล่แล้วแบกไม้ไปวางยังส่วนบรรทุกของรถที่จะใช้ขนส่งไม้ อุปกรณ์เสริมที่พบสำหรับคนยกไม้ในประเทศไทยคือ เบาะรองหัวไหล่ เป็นตัวช่วยที่ทำขึ้นเองแบบง่ายๆ และสะพานไม้ที่ใช้พาดด้านท้ายรถบรรทุกเพื่อให้คนยกไม้เดินแบกไม้ขึ้นไปวางบนส่วนบรรทุกได้

นอกจากนี้การยกไม้ด้วยแรงงานคนเป็นหลัก อาจมีเครื่องทุ่นแรงอย่างง่ายมาช่วยนำท่อนไม้ขึ้นรถบรรทุกได้สะดวกขึ้น เช่น การทำทางลาดด้วยไม้เพื่อกลิ้งไม้ขึ้นส่วนบรรทุก การยกไม้ขึ้นรถโดยใช้พื้นต่างระดับ การใช้ระบบรอกหรือเครื่องกว้านในการยกหรือดึงไม้ขึ้นส่วนบรรทุก เป็นต้น

2. การยกไม้ด้วยเครื่องจักรกล (Mechanized log loading) เป็นการยกไม้ด้วยการนำเครื่องจักรกลมาช่วยซึ่งสามารถแบ่งได้เป็น 3 รูปแบบ คือ

2.1 การยกไม้ด้วยเครื่องจักรกลแบบคีบ (Grab) โดยใช้ระบบไฮดรอลิกควบคุมที่คีบไม้ ที่คีบไม้มักติดตั้งที่ปลายแขน (boom) สามารถยืดแขนเพื่อคีบและวางไม้ได้ ติดตั้งได้ทั้งรถแทรกเตอร์ รถขุด (Excavator) และรถบรรทุกแบบต่างๆ ลักษณะของที่คีบมีหลายรูปแบบ คือ อาจมีปลายคีบเป็นเขี้ยว หรือเป็นชิ้นเดียวกัน รวมถึงหัวคีบไม้อาจจะหมุนได้ ซึ่งจะช่วยในการควบคุมทิศทางและมีความยืดหยุ่นในการทำงาน หัวคีบบางแบบหมุนไม่ได้

2.2 การยกไม้ด้วยเครื่องจักรกลแบบงา (Forks) หรือรถ forklift นิยมใช้ในโรงงานแปรรูปไม้ เพราะเคลื่อนย้ายได้ง่ายและสะดวก ลักษณะที่ยกส่วนใหญ่เป็นงา 2 งา

2.3 การยกไม้ด้วยเครื่องจักรกลแบบลวดสลิง หรือสายเคเบิ้ล (Cable) วิธีนี้จะใช้ลวดสลิงพันรอบท่อนไม้หรือกองไม้ และใช้ระบบรอก หรือใช้ระบบไฮดรอลิกมาช่วยในการยกไม้

การยกไม้ เป็นขั้นตอนทำไม้ที่มีผลต่อเวลารวมในการขนส่งไม้ เนื่องจากใช้เวลานานกว่าท่อนไม้จะถูกยกขึ้นจนเต็มส่วนบรรทุก สำหรับในประเทศไทยการใช้คนยกไม้แบกขึ้นรถบรรทุกยังพบได้ในการทำไม้ขนาดเล็ก หรือในพื้นที่ทำไม้ไม่ใหญ่มากนัก เช่น การยกไม้ยางพาราขึ้นรถปิกอัพ รถหกล้อ และรถสิบล้อ การยกไม้ยูคาลิปตัสในพื้นที่คันนาและคันคลอง เป็นต้น ส่วนในอุตสาหกรรมการทำไม้ขนาดใหญ่การใช้แรงงานคนยกไม้จะพบได้น้อยลง มีการใช้รถคีบแบบแทรกเตอร์ หรือรถคีบไม้แบบสามล้อ (เบล) รวมถึงรถคีบแบบฐานเป็นรถขุด ซึ่งเป็นการเพิ่มประสิทธิภาพในการยกไม้ ลดระยะเวลา ลดปัญหาความบาดเจ็บต่อคนยกไม้ และลดปัญหาแรงงานที่หาได้ยากขึ้น.