เครื่องมือลิดกิ่งต้นไม้

การลิดกิ่งโดยมนุษย์จะใช้เครื่องมือช่วยในการลิดกิ่งซึ่งสามารถแบ่งออกเป็น 2 ประเภทหลัก คือ

เครื่องมือลิดกิ่งอย่างง่าย และ

เครื่องมือลิดกิ่งอัตโนมัติ

โดยทั่วไปในประเทศไทยนิยมใช้เครื่องมือลิดกิ่งอย่างง่าย เช่น กรรไกรลิดกิ่ง มีดลิดกิ่ง เลื่อยลิดกิ่งแบบโค้ง เลื่อยยนต์ลิดกิ่ง เป็นต้น ซึ่งเครื่องมือลิดกิ่งอย่างง่ายเหล่านี้จะมีด้ามต่อเพื่อให้สามารถลิดกิ่งในตำแหน่งสูงๆ ได้ และเครื่องมือลิดกิ่งอย่างง่ายจำเป็นต้องใช้คนในการถือเครื่องมือขณะลิดกิ่งอยู่ตลอดเวลาและลิดกิ่งได้ในระยะความสูงที่จำกัดของแต่ละเครื่องมือ แต่เป็นเครื่องมือที่ใช้งานง่าย หาซื้อได้ง่าย ราคาไม่แพง สามารถใช้ได้กับต้นไม้ขนาดเล็ก

ส่วนเครื่องมือลิดกิ่งอัตโนมัติ ยังไม่มีการใช้งานในประเทศไทยเนื่องจากมีราคาสูงและเหมาะสำหรับการลิดกิ่งต้นไม้ขนาดใหญ่ ตัวอย่างเครื่องมือลิดกิ่งอัตโนมัตินี้มี 2 รูปแบบ คือแบบมีสาย และแบบไร้สาย โดยตัวเครื่องมือมีลักษณะคล้ายกัน คือ ประกอบด้วยล้อเอียงทำหน้าที่เคลื่อนตัวไปบนลำต้น ใบเลื่อยทำหน้าที่ลิดกิ่ง เครื่องยนต์ทำหน้าที่ส่งกำลังให้เลื่อยยนต์และการเคลื่อนที่ของล้อ และโครงสร้างเพื่อยึดส่วนประกอบต่างๆ เข้าด้วยกัน ผู้ควบคุมสามารถควบคุมจากรีโมทคอนโทลเพื่อกำหนดความสูงในการลิดกิ่ง เป็นเครื่องมือที่สะดวก ลดอันตรายจากกิ่งไม้ตกใส่ผู้ปฏิบัติ ทำงานได้รวดเร็ว และสามารถลิดกิ่งไม้ในตำแหน่งสูงได้ แต่มีน้ำหนักมากจึงไม่เหมาะกับไม้ต้นเล็กเพราะอาจทำให้ต้นไม้โค่นล้มจากน้ำหนักของเครื่องมือได้

การลิดกิ่งต้นไม้ในอีกช่วงเวลาหนึ่งเกิดขึ้นในกระบวนการทำไม้ เมื่อมีการล้มไม้ลงแล้ว การลิดกิ่งมักจะเกิดขึ้นเพื่อกำจัดกิ่งที่ไม่ต้องการออกจากท่อนซุง ซึ่งการลิดกิ่งหลังการล้มไม้ภาษาอังกฤษเรียกว่า Delimbing การลิดกิ่งหลังการล้มไม้จะใช้เครื่องมือที่แตกต่างจากการลิดกิ่งกับต้นไม้ยืนต้น ซึ่งแบ่งออกเป็น 2 ประเภทหลักคือ การลิดกิ่งด้วยแรงงานคน (Manual delimbing) และการลิดกิ่งด้วยเครื่องจักรกล (Mechanized delimbing)

การลิดกิ่งด้วยแรงงานคน (Manual delimbing) เป็นการลิดกิ่งด้วยเครื่องมือขนาดเล็กและยังใช้แรงงานคนเป็นหลัก ได้แก่ มีด เครื่องตัดหญ้าแบบเลื่อนจาน เลื่อยยนต์ เป็นต้น ส่วนการลิดกิ่งด้วยเครื่องจักรกล (Mechanized delimbing) จะไม่ใช้แรงงานคนสัมผัสต้นไม้โดยตรงแต่ใช้เครื่องจักรกลขนาดใหญ่ในการลิดกิ่งซึ่งแบ่งได้ 5 วิธี คือ

1 Delimbing gate หรือ grid เครื่องลิดกิ่งแบบกริดนี้เป็นโครงสร้างที่ทำจากเหล็กเป็นช่องตาราง การใช้งานจะต้องใช้รถคีบไม้ดันไม้ผ่านช่องตารางนี้ กิ่งไม้จะหลุดออกเมื่อไม้ผ่านช่องตาราง

2 Stroke delimber เครื่องลิดกิ่งขนาดใหญ่แบบนี้จะมีแขน (boom) ยาว มีหัวคีบไม้พร้อมเลื่อยยนต์ การทำงานคือคีบไม้วางไว้ที่แขนลิดกิ่งโดยแขนด้านหนึ่งจะจับลำต้นไม้ไว้แน่น แขนส่วนที่เคลื่อนที่จะเลื่อนไปตามลำต้นไม้ด้วยระบบไฮดลอลิกซึ่งมีใบมีดลิดกิ่งติดตั้งอยู่ เครื่องลิดกิ่งนี้สามารถใช้ตัดทอนไม้อีกหน้าที่หนึ่ง

3 Grapple processor เครื่องลิดกิ่งแบบนี้คือหัวตัดไม้ที่สามารถจับท่อนไม้และลิดกิ่ง รวมถึงตัดทอนไม้เป็นท่อนได้เลย โดยใบมีดลิดกิ่งจะติดตั้งอยู่ด้านหน้า

4 Pull-through delimber เครื่องลิดกิ่งแบบนี้มีหัวลิดกิ่งที่ติดตั้งไว้ในแนวนอนภายในประกอบด้วยใบมีดจำนวน 3 ใบที่จะใช้ลิดกิ่งรอบๆ ลำต้นออกเมื่อนำไม้เลื่อนผ่านเครื่องนี้ โดยส่วนใหญ่เครื่องนี้จะมีใบเลื่อยไว้ตัดปลายยอดไม้ด้วย

5 Chain flail delimber เครื่องลิดกิ่งแบบโซ่ ใช้ลิดกิ่งไม้ขนาดเล็ก ภายในเครื่องประกอบด้วยโซ่ติดรอบแกนหมุน เครื่องลิดกิ่งแบบโซ่นี้อาจมีหัวคีบไม้นำไม้เข้าเครื่องเองหรือใช้หัวคีบไม้ที่แยกจากเครื่อง.

#ForestLab

References

1 www.forestresources.org

2 http://www.rileyforestryequipment.com

3 https://propacindustries.com/en/product/pp393-delimber

4 สัจจาพร หงษ์ทอง วรพรรณ หิมพานต์ และนายทศพร วัชรางกูร. 2553. เทคนิคการปลูกสร้างสวนป่า. สำนักวิจัยและพัฒนาการป่าไม้ กรมป่าไม้.

5 https://www.fs.fed.us/forestmanagement/equipment-catalog/delimbers.shtml

ผู้เขียน: ผศ.ดร.ลัดดาวรรณ เหรียญตระกูล ภาควิชาวิศวกรรมป่าไม้ คณะวนศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ (July 2022)