Το Διαδίκτυο αποτελεί πλέον ένα διαδεδομένο και πρόσφορο μέσο την παροχή εκπαίδευσης και κατάρτισης. Από τη μία συμβάλλει στο να βελτιωθεί η προσβασιμότητα και η διαθεσιμότητα ποικίλου πληροφοριακού και εκπαιδευτικού υλικού το οποίο μπορεί να ικανοποιήσει διαφορετικές προτιμήσεις αλλά και ανάγκες μαθητών και εκπαιδευομένων.
Τα υπερμέσα εξασφαλίζουν ποικιλομορφία στον τρόπο αναπαράστασης της πληροφορίας καθιστώντας το μαθησιακό υλικό πιο ελκυστικό. Επίσης, η συνεργατικότητα μεταξύ των εκπαιδευομένων και των εκπαιδευτών διευκολύνεται σημαντικά με τη χρήση ασύγχρονης και σύγχρονης επικοινωνίας. Αυτές οι δυνατότητες συνηγορούν υπέρ της χρήσης του διαδικτύου στην εκπαίδευση και κατάρτιση [McCormack and Jones, 1997)].
Σε ένα διαδικτυακό εκπαιδευτικό περιβάλλον αναμένεται ότι κάποιες πολύπλοκες έννοιες του γνωστικού αντικειμένου θα εξηγούνται καλύτερα, διάφορα θέματα θα συζητούνται εκτενέστερα, η αξιολόγηση κι αυτό-αξιολόγηση θα έχει ποικίλες μορφές και θα είναι πιο ευέλικτες και γενικά το μαθησιακό περιβάλλον θα είναι πιο ανοιχτό, πιο ευέλικτο (χωροχρονικά) και πιο μαθητοκεντρικό.
Απώτερος στόχος είναι η εκπαίδευση και η κατάρτιση:
Ø να είναι ευέλικτες, απαλλαγμένες όσο το δυνατόν από χωρικούς και χρονικούς περιορισμούς της παραδοσιακής διδασκαλίας από την έδρα, για να μπορούν να προσελκύουν άτομα που έχουν διαφορετικές μαθησιακές προτιμήσεις (learning styles), πολλαπλές ασχολίες, που εργάζονται, κοκ.
Ø να είναι προσιτές σε άτομα με ειδικές ανάγκες ή κοινωνικά αποκλεισμένα (ίσες ευκαιρίες για όλους)
Ø να ενισχύουν τη συνεργατικότητα και την επικοινωνία μεταξύ ατόμων που διστάζουν να επικοινωνήσουν στα παραδοσιακά περιβάλλοντα της «τάξης» ή που δε μπορούν να παρευρίσκονται όταν διεξάγεται μια συζήτηση.
Ø να απευθύνονται σε εκπαιδευόμενους με διαφορετικό υπόβαθρο και προτιμητέο τρόπο μάθησης (learning styles)
Ø η διδακτέα τους ύλη να μπορεί να διατηρείται ενήμερη με εύχρηστο κι οικονομικό τρόπο
Έτσι, το Διαδίκτυο μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε ένα πρόγραμμα επιμόρφωσης ή διδασκαλίας ως:
Ø μέσο διανομής/διάθεσης πληροφοριακού/ενημερωτικού υλικού (π.χ. Web sites με οδηγίες και πληροφορίες για το πρόγραμμα σπουδών, για ένα εκπαιδευτικό ίδρυμα, πρόσβαση σε μαθησιακό υλικό ψηφιακών βιβλιοθηκών, εικονικών μουσείων, κ.α.)
Ø μέσο διανομής/διάθεσης μαθησιακού υλικού σε διάφορες μορφές (π.χ. διανομή αρχείων κειμένου σε μορφή doc, postcript, κλπ. ή εικόνων, ήχων, videos, εφαρμογών αυτοδιδασκαλίας, προσομοιώσεις, κ.ο.κ.)
Ø μέσο προσφοράς ειδικά σχεδιασμένου υπερμεσικού εκπαιδευτικού υλικού (Web-based courseware)
Ø μέσο αξολόγησης και αυτό-αξιολόγησης (π.χ. μέσω υπερμεσικών διαγνωστικών κριτηρίων, ή εργαλείων αυθεντικής αξιολόγησης (Portfolio)
Ø μέσο συνεργασίας και επικοινωνίας (σύγχρονης και ασύγχρονης) μεταξύ εκπαιδευτικών και μαθητών.
Από τους προαναφερόμενους τρόπους χρήσης του διαδικτύου στη διδασκαλία και στην επιμόρφωση, πρέπει να σταθούμε στην προστιθέμενη αξία που προσφέρει ως μέσο για συνεργασία. Τα γνωστικά αντικείμενα άλλωστε, μαθαίνονται καλύτερα μέσα σε ένα κοινωνικό περιβάλλον. Οι μαθητές από παθητικοί δέκτες πληροφορίας, προβαίνουν σε δράσεις όπου καλούνται να εξωτερικεύσουν σκέψεις, ιδέες, να αιτιολογήσουν απόψεις αλλά και επιλογές τους. Η συμμετοχή των μαθητών και γενικότερα των επιμορφούμενων σε διάλογο, τους οδηγεί στην έκθεσή τους στον τρόπο σκέψης και στις στρατηγικές που χρησιμοποιούνται. Έτσι, διευκολύνεται η διεύρυνση του γνωστικού τους πεδίου τόσο σε επίπεδο δηλωτικής, όσο και διαδικαστικο-υποθετικής γνώσης. Μέσω αυτού του διαλόγου προωθείται η πρόβλεψη, η αυτο-επίβλεψη και ο αυτο-στοχασμός που είναι αποφασιστικής σημασίας για την ανάπτυξη ανώτερων νοητικών δεξιοτήτων. Ο όρος «ανώτερες νοητικές δεξιότητες» περιλαμβάνει: τις ικανότητες λύσης προβλημάτων, τη στοχοθέτηση και την επίβλεψη εκπλήρωσης αυτών, τη λήψη αποφάσεων, την επιλογή των κατάλληλων στρατηγικών λύσης προβλημάτων, την ανάλυση αιτιών και τη συσχέτισή τους με τις συνέπειες, τον έλεγχο και την επίβλεψη της δηλωτικής και διαδικαστικής γνώσης και άλλα παρεμφερή.
Συνεπώς κατά το σχεδιασμό προγραμμάτων επιμόρφωσης και διδασκαλίας το Διαδίκτυο πρέπει να χρησιμοποιηθεί με τέτοιο τρόπο ώστε να υποστηρίζει τη διερευνητική και συνεργατική προσέγγιση στη μάθηση, να βοηθά το μαθητή/επιμορφούμενο να έχει πρόσβαση σε πηγές πληροφοριακού και μαθησιακού υλικού που καλύπτουν σφαιρικά έννοιες του γνωστικού αντικειμένου, να εμπλέκει το μαθητή και τον επιμορφούμενο σε συνεργατικές δράσεις και να παρέχει επικοινωνία με τον εκπαιδευτικό/επιμορφωτή εύκολα και απρόσκοπτα. Το διαδικτυακό εκπαιδευτικό περιβάλλον θα πρέπει να εµπνέει, να προσφέρει πρωτότυπες εµπειρίες και να εµπλέκει το µαθητή σε καταστάσεις για τις οποίες έχει προσωπικό ενδιαφέρον και κίνητρο για μάθηση, να τον τοποθετεί σε κεντρικό ρόλο ενεργού κατασκευαστή των ίδιων του των γνώσεων και δεξιοτήτων.
Σε ένα τέτοιο περιβάλλον διδασκαλίας και επιμόρφωσης ο ρόλος των μαθητών/επιμορφούμενων αλλά και του εκπαιδευτικού, αλλάζει. Οι μαθητές καθίστανται υπεύθυνοι ενώπιον της προσωπικής τους μαθησιακής πορείας, αλλά και σημαντικοί παράγοντες στη μαθησιακή πορεία του συμμαθητή τους. Επεμβαίνουν και ρυθμίζουν το ρυθμό και το βαθμό μάθησης και θέτουν στόχους για τη βελτίωσή τους, τη δική τους και των συμμαθητών τους. Με τη βοήθεια του διαδικτύου αυξάνεται η δυνατότητα ανάπτυξης γνωστικών και μεταγνωστικών στρατηγικών, αλλά και οι ευκαιρίες για προβληματισμό και ανάπτυξη διαλόγου και συλλογισμού. Οι επιμορφούμενοι καλούνται να αξιολογήσουν την πληθώρα των πηγών, γνωσιακών ερεθισμάτων και να υιοθετήσουν, αφού κρίνουν, αυτά που για τους ιδίους είναι αποτελεσματικότερα για την ικανοποίηση του μαθησιακού στόχου τους.
Φυσικά και ο ρόλος του εκπαιδευτικού σε μία διαδικτυακή τάξη αλλάζει. Είναι καθοδηγητικός, δηλαδή βοηθά τους μαθητές, όταν αντιμετωπίζουν ένα απλό μαθησιακό (ή και τεχνικό) πρόβλημα, αλλά και ανατροφοδοτικός. Εμψυχώνει, παρακινεί το μαθητή με τις ερωτήσεις του σε αυτορρύθμιση και μεταγνωστική δράση, διευκολύνει και ενθαρρύνει το διάλογο ανάμεσα στους μαθητές, ενισχύει τα θετικά αποτελέσματα ενός εγχειρήματος, παροτρύνει για αποσαφήνιση και επανεξέταση των λανθασμένων χειρισμών και εάν απαιτηθεί επανασχεδιάζει ή αναθεωρεί το πλάνο εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων για την επιτυχή έκβαση του μαθήματος προς όλους τους μαθητές.
(Από υλικό του προγράμματος για Β΄επίπεδο)