9.18


गतिर्भर्ता प्रभु: साक्षी निवास: शरणं सुहृत् ।

प्रभव: प्रलय: स्थानं निधानं बीजमव्ययम् ॥ १८ ॥


gatir bhartā prabhuḥ sākṣī

nivāsaḥ śaraṇaṁ suhṛt

prabhavaḥ pralayaḥ sthānaṁ

nidhānaṁ bījam avyayam


पदच्छेद: पदपरिचय: पदार्थ:  padacchedaḥ padaparicayaḥ padārthaḥ

разбиение слов, грамматика слов, значение слов


гатих̣ — цель; (ж, 1.1)

бхарта̄ — хранитель; (м, 1.1)

прабхух̣ — повелитель; (м, 1.1)

са̄кшӣ — свидетель; (м, 1.1)

нива̄сах̣ — обитель; (м, 1.1)

ш́аран̣ам — прибежище; (с, 1.1)

сухр̣т — самый близкий друг; (м, 1.1)

прабхавах̣ — созидание; (м, 1.1)

пралайах̣ — разрушение; (м, 1.1)

стха̄нам — основа; (с, 1.1)

нидха̄нам — место успокоения; (с, 1.1)

бӣджам — семя; (с, 1.1)

авйайам — вечное (с, 1.1)


अन्वय:  anvayaḥ


अहम् एव गतिः भर्ता प्रभुः साक्षी निवासः शरणं सुहृत् प्रभवः प्रलयः स्थानं निधानं बीजम् अव्ययम्

aham eva gati bhartā prabhuḥ sākṣī nivāsaḥ śaraṇaṁ suhṛt prabhavaḥ pralayaḥ sthānaṁ nidhānaṁ bījam avyayam

Дословный перевод:

Только Я – цель, хранитель, повелитель, свидетель, обитель, прибежище, друг, созидание, разрушение, основа, место успокоения, семя вечное.


The Subodhinī commentary by Śrīdhara


kiṃ ca gatiriti | gamyata iti gatiḥ phalam | bhartā poṣaṇakartā | prabhurniyantā | sākṣī śubhāśubhadraṣṭā | nivāso bhogasthānam | śaraṇaṃ rakṣakaḥ | suhṛddhitakartā | prakarṣeṇa bhavatyaneneti prabhavaḥ sraṣṭā | pralīyate'neneti pralayaḥ saṃhartā | tiṣṭhatyasminniti sthānamādhāraḥ | nidhīyate'sminniti nidhānaṃ layasthānam | bījaṃ kāraṇam | tathāpyavyayamavināśi | na tu brīhyādibījavannaśvaramityarthaḥ ||18||


Sanskrit Commentary By Sri Shankaracharya


||9.18|| --,gatiḥ karmaphalam? bhartā poṣṭā? prabhuḥ svāmī? sākṣī prāṇināṃ kṛtākṛtasya? nivāsaḥ yasmin prāṇino nivasanti? śaraṇam ārtānām? prapannānāmārtiharaḥ| suhṛt pratyupakārānapekṣaḥ san upakārī? prabhavaḥ utpattiḥ jagataḥ? pralayaḥ pralīyate asmin iti? tathā sthānaṃ tiṣṭhati asmin iti? nidhānaṃ nikṣepaḥ kālāntaropabhogyaṃ prāṇinām? bījaṃ prarohakāraṇaṃ prarohadharmiṇām? avyayaṃ yāvatsaṃsārabhāvitvāt avyayam? na hi abījaṃ kiñcit prarohati nityaṃ ca prarohadarśanāt bījasaṃtatiḥ na vyeti iti gamyate||kiñca --,


Перевод


Я цель и хранитель, повелитель и свидетель, обитель, прибежище и самый близкий друг. Я созидание и разрушение, основа всего сущего, место успокоения и вечное семя.


व्याकरणम् vyākaraṇam - грамматика