8.23


यत्र काले त्वनावृत्तिमावृत्तिं चैव योगिन: ।

प्रयाता यान्ति तं कालं वक्ष्यामि भरतर्षभ ॥ २३ ॥


yatra kāle tv anāvṛttim

āvṛttiṁ caiva yoginaḥ

prayātā yānti taṁ kālaṁ

vakṣyāmi bharatarṣabha


पदच्छेद: पदपरिचय: पदार्थ:  padacchedaḥ padaparicayaḥ padārthaḥ

разбиение слов, грамматика слов, значение слов


йатра — в который; (ав)

ка̄ле — промежуток времени; (м, 7.1)

ту — же; (ав)

ана̄вр̣ттим — невозвращение; (ж, 2.1)

а̄вр̣ттим — возвращение; (ж, 2.1)

ча — также; (ав)

эва — безусловно; (ав)

йогинах̣ — (разные) йоги; (м, 1.3)

прайа̄та̄х̣ — ушедшие; (м, 1.3)

йа̄нти — достигают; (лаТ, 1.1)

там — тот; (тад, м, 2.1)

ка̄лам — промежутком времени; (м, 2.1)

вакшйа̄ми — опишу; (лРТ, 3.1) https://ashtadhyayi.com/dhatu/02.0058?type=ting 

бхарата-р̣шабха — о лучший из Бхарат (м, 8.1)


अन्वय:  anvayaḥ


भरतर्षभ ! योगिनः यत्र काले तु प्रयाताः आवृत्तिम् अनावृत्तिं चैव यान्ति , तं कालं वक्ष्यामि। 

bharatarṣabha ! yoginaḥ yatra kāle tu prayātāḥ āvṛttim anāvṛttiṃ caiva yānti , taṃ kālaṃ vakṣyāmi| 

Дословный перевод:

О лучший из Бхарат! Йоги в которое время ушедшие возвращение и невозвращение достигают, то время Я расскажу. 


The Subodhinī commentary by Śrīdhara


tadevaṃ paramśvaropāsakāstatpadaṃ prāpya na nivartante | anye tvāvartanta ityuktam | tatra kena mārgeṇa gatā nāvartante | kena gatāścāvartante | ityapekṣāyāmāha yatreti | yatra yasmin kāle prayātā yogino'nāvṛttiṃ yānti yasmiṃśca kāle prayātā āvṛttiṃ yānti taṃ kālaṃ vakṣyāmītyanvayaḥ | atra ca raśmyanusārī ataścāyane'pi dakṣiṇe iti sūcitanyāyenottarāyaādikālaviśeṣamaraṇaṃ ca tvavivakṣitatvātkālaśabdena kālābhimāninībhirātivāhikībhirdevatābhiḥ prāpyo mārga upalakṣyate | ato'yamarthaḥ yasmin kālābhimānidevatopalakṣite mārge prayātā yogina upāsakāḥ karmiṇaśca yathākramam anāvṛttimāvṛttiṃ ca yānti | taṃ kālābhimānidevatopalakṣitaṃ mārgaṃ kathayiṣyāmīti | agnijyotiṣoḥ kālābhimānitvābhāve'pi bhūyasāmaharādiśabdoktānāṃ kālābhimānitvāttatsāhacaryādāmravanamityādivatkālaśabdenopalakṣaṇamaviruddham ||23|| 


Sanskrit Commentary By Sri Shankaracharya


||8.23|| -- yatra kāle prayātāḥ iti vyavahitena saṃbandhaḥ| yatra yasmin kāle tu anāvṛttim apunarjanma āvṛttiṃ tadviparītāṃ caiva| yoginaḥ iti yoginaḥ karmiṇaśca ucyante karmiṇastu guṇataḥ -- karmayogena yoginām (gītā 3|3) iti viśeṣaṇāt -- yoginaḥ| yatra kāle prayātāḥ mṛtāḥ yoginaḥ anāvṛttiṃ yānti yatra kāle ca prayātāḥ āvṛttiṃ yānti taṃ kālaṃ vakṣyāmi bharatarṣabha||taṃ kālamāha --,


Перевод


О лучший из Бхарат, сейчас Я расскажу тебе о периодах, в которые йоги покидают тело. От того, в какой период йог покинул тело, зависит, вернется он в этот мир или нет.


व्याकरणम् vyākaraṇam - грамматика