8.2


अधियज्ञ: कथं कोऽत्र देहेऽस्मिन्मधुसूदन ।

प्रयाणकाले च कथं ज्ञेयोऽसि नियतात्मभि: ॥ २ ॥


adhiyajñaḥ kathaṁ ko ’tra

dehe ’smin madhusūdana

prayāṇa-kāle ca kathaṁ

jñeyo ’si niyatātmabhiḥ


पदच्छेद: पदपरिचय: पदार्थ:  padacchedaḥ padaparicayaḥ padārthaḥ

разбиение слов, грамматика слов, значение слов


адхийаджн̃ах̣ — владыка всех жертвоприношений;  (м, 1.1)

катхам — как; (ав)

ках̣ — кто; (сарв, м, 1.1)

атра — здесь; (ав)

дехе — в теле; (м, 7.1)

асмин — в этом; (сарв, идам, м, 7.1)

мадхусӯдана — о Мадхусудана; (м, 8.1)

прайа̄н̣а-ка̄ле — в момент смерти; (м, 7.1)

ча — и; (ав)

катхам — как; (ав)

джн̃ейах̣ - тот, о ком следует помнить; (м, 1.1)

аси — (Ты) есть; (лаТ, 2.1)

нийата-а̄тмабхих̣ — владеющие собой (м, 3.3)


***

Дополнительные значения слов 

https://www.holy-bhagavad-gita.org/chapter/7/verse/30 

са-адхи-бхута-адхидайвам — существующее на физическом и божественном планах;

са-адхийаджнам — существующий в контексте жертвоприношения;


Swami Gambhirananda

са-адхибхута-адхидайвам — управляющий принцип материального поля и управляющий принцип небесных богов;

са-адхийагйам — управляющий принцип Господа всех жертвоприношений


NB 

Данные термины объяснены в стихах 8.1-4 (см. комментарии, а также лекции Свами Сарваприянанды, помещенные в шлоке 8.1 и 8.5)


अन्वय:  anvayaḥ


मधुसूदन! अत्र अस्मिन् देहे अधियज्ञः कः? नियतात्मभिः प्रयाणकाले कथं च ज्ञेयः असि? 

madhusūdana! atra asmin dehe adhiyajñaḥ kaḥ? niyatātmabhiḥ prayāṇakāle kathaṃ ca jñeyaḥ asi?

Дословный перевод:

Мадхусудана! Здесь в этом теле адхиягья кто? Владеющими собой в момент смерти как он должен быть памятован?

[В стихах 8.1-2 Арджуна задает 7 вопросов: что есть 1) брахман, 2) адхйатма, 3) карма, 4) адхибхутам, 5) адхидайвам; 6) адхийагйам, 7) как знать Тебя в момент смерти]


The Subodhinī commentary by Śrīdhara


kiṃ ca adhiyajña iti | atra dehe you yajño nivartate tasmin ko'dhiyajño'dhiṣṭhātā | prayojakaḥ phaladātā ca ka ityarthaḥ | svarūpaṃ pṛṣṭvādhiṣṭhānaprakāraṃ pṛcchati kathaṃ kena prakāreṇāsāvasmin dehe sthito yajñamadhitiṣṭhantītyarthaḥ | yajñagrahaṇaṃ sarvakarmaṇāmupalakṣaṇārtham | antakāle ca niyatacittaiḥ puruṣaiḥ kathaṃ kenopāyena jñeyo'si ||2|| 


Sanskrit Commentary By Sri Shankaracharya


||8.1 -- 8.2|| --,te brahma tadviduḥ kṛtsnam (gītā 7|29) ityādinā bhagavatā arjunasya praśnabījāni upadiṣṭāni| ataḥ tatpraśnārtham arjunaḥ uvāca -- eṣāṃ praśnānāṃ yathākramaṃ nirṇayāya śrībhagavānuvāca --,śrībhagavānuvāca --,


The Gūḍhārthadīpikā commentary by Madhusūdana


adhiyajño yajñamadhigato devatātmā parabrahma | sa ca kathaṃ kena prakāreṇa cintanīyaḥ | kiṃ tādātmyena kiṃ vātyantābhedena | sarvathāpi sa kimasmin dehe vartate tato bahirvā | dehe cetsa ko'tra buddhyādistadvyatirikto | adhiyajñaḥ kathaṃ ko'treti na praśnadvayam | kintu saprakāra eka eva praśna iti draṣṭavyam | paramakāruṇikatvādāyāsenāpi sarvopadravanivārakasya bhagavato'nāyāsena matsanehopadravanivāraṇamīṣatkaramucitameveti sūcayan sambodhayati he madhusūdaneti |

prayāṇakāle ca sarvakaraṇagrāmavaiyāgryāccittasamādhānānupapatteḥ kathaṃ kena prakāreṇa niyatātmabhiḥ samāhitacittairjñeyo'sītyuktaśaṅkāsūcanārthaścakāraḥ | etatsarvaṃ sarvajñatvātparamakāruṇikatvācca śaraṇāgataṃ māṃ prati kathayetyabhiprāyaḥ ||2||


Перевод


Кого называют владыкой жертвоприношений и каким образом Он пребывает в этом теле, о Мадхусудана? Как те, кто занимается преданным служением, помнят о Тебе в момент смерти?


व्याकरणम् vyākaraṇam - грамматика