8.10


प्रयाणकाले मनसाचलेन

भक्त्य‍ा युक्तो योगबलेन चैव ।

भ्रुवोर्मध्ये प्राणमावेश्य सम्य-

क्स तं परं पुरुषमुपैति दिव्यम् ॥ १० ॥


prayāṇa-kāle manasācalena

bhaktyā yukto yoga-balena caiva

bhruvor madhye prāṇam āveśya samyak

sa taṁ paraṁ puruṣam upaiti divyam


पदच्छेद: पदपरिचय: पदार्थ:  padacchedaḥ padaparicayaḥ padārthaḥ

разбиение слов, грамматика слов, значение слов


прайа̄н̣а-ка̄ле — в момент смерти; (м, 7.1)

манаса̄ — умом; (с, ср, 3.1)

ачалена — не отвлекающимся; (с, ср, 3.1)

бхактйа̄ — с любовью и преданностью; (ж, 3.1)

йуктах̣ — занятый; (м, 1.1)

йога-балена — силой мистической йоги; (ср, 3.1)

ча — также; (ав)

эва — безусловно;  (ав)

бхрувох̣ — бровей; (бхрУХ, ж, 6.2)

мадхйе — между; (ср, 7.1)

пра̄н̣ам — жизненный воздух; (м, 2.1)

а̄веш́йа — направив; (ав)

самйак — полностью; (ав)

сах̣ — он; (тад, сарв, м, 1.1)

там — того; (тад, сарв, м, 2.1)

парам — трансцендентного; (м, 2.1)

пурушам — Личности Бога; (м, 2.1)

упаити — достигает; (лаТ, 1.1)

дивйам — духовного царства (м, 2.1)


अन्वय:  anvayaḥ


सः भक्त्या युक्तः प्रयाणकाले योगबलेन च एव भ्रुवोः मध्ये प्राणं सम्यक् आवेश्य अचलेन मनसा (स्मरन्) दिव्यं परं तं पुरुषम् उपैति

saḥ bhaktyā yuktaḥ prayāṇakāle yogabalena ca eva bhruvoḥ madhye prāṇaṃ samyak āveśya acalena manasā (smaran) divyaṃ paraṃ taṃ puruṣam upaiti

Дословный перевод:

Он преданным служением занятый во время смерти силой йоги также между бровей жизненный воздух направив, неподвижным умом (помнящий) Божественную Высшую Личность достигает


The Subodhinī commentary by Śrīdhara


prayāṇakāla iti | saprapañcaprakṛtiṃ bhittvā yastiṣṭhāti | evaṃbhūtaṃ puruṣamantakāle bhaktiyukto niścalena vikṣeparahitena manasā yo'nusmaret | manonaiścalye hetuḥ | yogabalena samyaksuṣumṇā mārgeṇa bhruvormadhye prāṇamāveśyeti | sa taṃ paraṃ puruṣaṃ paramātmasvarūpaṃ divyaṃ dyotanātmakaṃ prāpnoti ||10|| 


Sanskrit Commentary By Sri Shankaracharya


||8.10|| --,prayāṇakāle maraṇakāle manasā acalena calanavarjitena bhaktyā yuktaḥ bhajanaṃ bhaktiḥ tayā yuktaḥ yogabalena caiva yogasya balaṃ yogabalaṃ samādhijasaṃskārapracayajanitacittasthairyalakṣaṇaṃ yogabalaṃ tena ca yuktaḥ ityarthaḥ pūrvaṃ hṛdayapuṇḍarīke vaśīkṛtya cittaṃ tataḥ ūrdhvagāminyā nāḍyā bhūmijayakrameṇa bhruvoḥ madhye prāṇam āveśya sthāpayitvā samyak apramattaḥ san saḥ evaṃ vidvān yogī,kaviṃ purāṇam ityādilakṣaṇaṃ taṃ paraṃ parataraṃ puruṣam upaiti pratipadyate divyaṃ dyotanātmakam||punarapi vakṣyamāṇena upāyena pratipitsitasya brahmaṇo vedavidvadanādiviśeṣaṇaviśeṣyasya abhidhānaṃ karoti bhagavān --,


Перевод


Тот, кто в момент смерти направляет жизненный воздух в межбровье и, обуздав силой йоги свой ум, сосредоточивает его на Верховном Господе, думая о Нем с любовью и преданностью, непременно достигнет обители Верховной Личности Бога.


व्याकरणम् vyākaraṇam - грамматика