7.4
भूमिरापोऽनलो वायु: खं मनो बुद्धिरेव च ।
अहङ्कार इतीयं मे भिन्ना प्रकृतिरष्टधा ॥ ४ ॥
bhūmir āpo ’nalo vāyuḥ
khaṁ mano buddhir eva ca
ahaṅkāra itīyaṁ me
bhinnā prakṛtir aṣṭadhā
पदच्छेद: पदपरिचय: पदार्थ: padacchedaḥ padaparicayaḥ padārthaḥ
разбиение слов, грамматика слов, значение слов
бхӯмих̣ — земля; (ж, 1.1)
а̄пах̣ — вода; (ж, 1.3)
аналах̣ — огонь; (м, 1.1)
ва̄йух̣ — воздух; (м, 1.1)
кхам — эфир; (с, 1.1)
манах̣ — ум; (с, 1.1)
буддхих̣ — разум; (ж, 1.1)
ахан̇ка̄рах̣ — ложное эго; (м, 1.1)
ити — таким образом; (ав)
ийам — эта; (ж, 1.1)
ме — Моя; (мама, 6.1)
бхинна̄ — отделенная; (ж, 1.1)
пракр̣тих̣ — энергия; (ж, 1.1)
ашт̣адха̄ — состоящая из восьми видов (ав)
अन्वय: anvayaḥ
भूमिः, आपः, अनलः, वायुः, खम्, मनः, बुद्धिः एव च, अहंकारः इति अष्टधा भिन्ना मे इयम् प्रकृतिः ।
bhūmiḥ, āpaḥ, analaḥ, vāyuḥ, kham, manaḥ, buddhiḥ eva ca, ahaṃkāraḥ iti aṣṭadhā bhinnā me iyam prakṛtiḥ |
Дословный перевод:
Земля, вода, огонь, воздух, эфир, ум, разум безусловно и эго – такова состоящая из восьми видом отделенная моя эта энергия.
The Subodhinī commentary by Śrīdhara
evaṃ śrotāramabhimukhīkṛtyedānīṃ prakṛtidvārā sṛṣṭyādikartṛtveneśvaratattvaṃ pratijñātaṃ nirūpayiṣyan parāparabhedena prakṛtidvayamāha bhūmiriti dvyābhyām | bhūmyādiśabdaiḥ pañcagandhāditanmātrāṇyucyante | manaḥśabdena tatkāraṇabhūto'haṅkāraḥ | buddhiśabdena tatkāraṇaṃ mahattattvamahaṅkāraśabdena tatkāraṇamavidyā | ityevamaṣṭadhā bhinnā | yadvā bhūmyādiśabdaiḥ pañcamahābhūtāni sūkṣmaiḥ sahikīkṛtya gṛhyante | ahaṅkāraśabdenaivāhaṅkārastenaiva tatkāryāṇīndriyāṇyapi gṛhyante | buddhiriti mahattattvam | manaḥśabdena tu manasaivonneyamavyaktarūpaṃ pradhānamiti | anena prakāreṇa me pakṛtirmāyākhyā śaktiraṣṭadhā bhinnā vibhāgaṃ prāptā | caturviṃśatibhedabhinnāpyaṣṭasvaivāntarbhāvavivakṣayāṣṭadhā bhinnetyuktam | tathā ca kṣetrādhyāya imāmeva prakṛtiṃ caturviṃśatitattvātmanā prapañcayiṣyati
mahābhūtānyahaṅkāro buddhiravyaktameva ca |
indriyāṇi daśaikaṃ ca pañca cendriyagocarāḥ || [Gītā 13.5] iti ||4||
Sanskrit Commentary By Sri Shankaracharya
||7.4|| bhūmiḥ iti pṛthivītanmātramucyate na sthūlā bhinnā prakṛtiraṣṭadhā iti vacanāt| tathā abādayo'pi tanmātrāṇyeva ucyante āpaḥ analaḥ vāyuḥ kham| manaḥ iti manasaḥ kāraṇamahaṃkāro gṛhyate| buddhiḥ iti ahaṃkārakāraṇaṃ mahattattvam| ahaṃkāraḥ iti avidyāsaṃyuktamavyaktam| yathā viṣasaṃyuktamannaṃ viṣamityucyate evamahaṃkāravāsanāvat avyaktaṃ mūlakāraṇamahaṃkāra ityucyate pravartakatvāt ahaṃkārasya| ahaṃkāra eva hi sarvasya pravṛttibījaṃ dṛṣṭaṃ loke| itīyaṃ yathoktā prakṛtiḥ me mama aiśvarī māyāśaktiḥ aṣṭadhā bhinnā bhedamāgatā||
Перевод
Земля, вода, огонь, воздух, эфир, ум, разум и ложное эго — эти восемь элементов составляют Мою отделенную материальную энергию.
व्याकरणम् vyākaraṇam - грамматика