6.16
नात्यश्नतस्तु योगोऽस्ति न चैकान्तमनश्नत: ।
न चातिस्वप्नशीलस्य जाग्रतो नैव चार्जुन ॥ १६ ॥
nāty-aśnatas tu yogo ’sti
na caikāntam anaśnataḥ
na cāti-svapna-śīlasya
jāgrato naiva cārjuna
पदच्छेद: पदपरिचय: पदार्थ: padacchedaḥ padaparicayaḥ padārthaḥ
разбиение слов, грамматика слов, значение слов
на — не; (ав)
ати-аш́натах̣ — у того, кто ест чрезмерно; (м, 6.1)
ту — но; (ав)
йогах̣ — воссоединение со Всевышним; (м, 1.1)
асти — является; (лаТ, 1.1) अस्{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः} https://ashtadhyayi.com/dhatu/02.0060?type=ting
на — не; (ав)
ча — также; (ав)
эка̄нтам — исключительно; (ав)
анаш́натах̣ — воздерживающегося от еды; (м, 6.1)
на — не; (ав)
ча — также; (ав)
ати-свапна-ш́ӣласйа — у того, кто слишком много спит; (м, 6.1)
джа̄гратах̣ — у бодрствующего много; (м, 6.1)
на — не; (ав)
эва — конечно; (ав)
ча — и; (ав)
арджуна — о Арджуна (м, 8.1)
अन्वय: anvayaḥ
अर्जुन ! अत्यश्नतः तु योगः न अस्ति , एकान्तम् अनश्नतः च न। अतिस्वप्नशीलस्य च न, जाग्रतः च न एव।
arjuna ! atyaśnataḥ tu yogaḥ na asti , ekāntam anaśnataḥ ca na| atisvapnaśīlasya ca na, jāgrataḥ ca na eva|
Дословный перевод:
О Арджуна! У переедающего, однако, йоги не существует, у того, кто совсем не ест также нет.
У того, кто слишком много спит также нет, у того, кто слишком много бодрствует тоже.
The Subodhinī commentary by Śrīdhara
yogābhyāsaniṣṭhasyāhārādiniyamamāha nātyaśanata iti dvyābhyām | atyantamadhikaṃ bhuñjānasya ekāntamatyantamabhuñjānasyāpi yogaḥ samādhirna bhavati | tathātinidrāśīlasyātijāgrataśca yogo naivāsti ||16||
Sanskrit Commentary By Sri Shankaracharya
||6.16|| na atyaśnataḥ ātmasaṃmitamannaparimāṇamatītyāśnataḥ atyaśnataḥ na yogaḥ asti| na ca ekāntam anaśnataḥ yogaḥ asti| yadu ha vā ātmasaṃmitamannaṃ tadavati tanna hinasti yadbhūyo hinasti tadyat kanīyo'nnaṃ na tadavati (śatapatha) iti śruteḥ| tasmāt yogī na ātmasaṃmitāt annāt adhikaṃ nyūnaṃ vā aśnīyāt| athavā yoginaḥ yogaśāstre paripaṭhitāt annaparimāṇāt atimātramaśnataḥ yogo nāsti| uktaṃ hi adharmaśabdasya savyañjanānnasya tṛtīyamudakasya ca| vāyoḥ saṃcaraṇārthaṃ tu caturthamavaśeṣayet ityādiparimāṇam| tathā na ca atisvapnaśīlasya yogo bhavati naiva ca atimātraṃ jāgrato bhavati ca arjuna||kathaṃ punaḥ yogo bhavati ityucyate
Комментарий Баладевы Видьябхушаны:
yogam abhyasyato bhojanādi-niyamam āha — nātīti dvyābhyām | atyaśanam anatyaśanaṁ ca, atisvāpo ’tijāgaraś ca, yoga-virodhy-ativihārādi cottarāt||
Перевод
О Арджуна, человек никогда не станет йогом, если он ест слишком много или слишком мало, спит слишком много или спит недостаточно.
व्याकरणम् vyākaraṇam - грамматика