5.3
ज्ञेय: स नित्यसन्न्यासी यो न द्वेष्टि न काङ्क्षति ।
निर्द्वन्द्वो हि महाबाहो सुखं बन्धात्प्रमुच्यते ॥ ३ ॥
jñeyaḥ sa nitya-sannyāsī
yo na dveṣṭi na kāṅkṣati
nirdvandvo hi mahā-bāho
sukhaṁ bandhāt pramucyate
पदच्छेद: पदपरिचय: पदार्थ: padacchedaḥ padaparicayaḥ padārthaḥ
разбиение слов, грамматика слов, значение слов
джн̃ейах̣ — тот, которого следует считать; (м, 1.1)
сах̣ — он; (тад, м, 1.1)
нитйа-саннйа̄сӣ — навсегда отрекшийся; (м, 1.1)
йах̣ — который; (йад, м, 1.1)
на — не; (ав)
двешт̣и — ненавидит; (лаТ, 1.1) द्विष्{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;द्विषँ;अदादिः} https://ashtadhyayi.com/dhatu/02.0003?type=ting
на — не;
ка̄н̇кшати — желает; (лаТ, 1.1) काङ्क्ष्{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;काक्षिँ;भ्वादिः} https://ashtadhyayi.com/dhatu/01.0760?type=ting
нирдвандвах̣ — преодолевший влияние двойственности; (м, 1.1)
хи — безусловно; (ав)
маха̄-ба̄хо — о могучерукий; (м, 8.1)
сукхам — счастливо; (ав)
бандха̄т — из плена; (м, 5.1)
прамучйате — освобождается (лат, 1.1, кармаНи) प्र_मुच्{कर्मणि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;प्र_मुचॢँ;तुदादिः} https://ashtadhyayi.com/dhatu/06.0166?type=yak
पदार्थः padārthaḥ
न द्वेष्टि = न वैरं कुरुते; न काङ्क्षति = न इच्छति; नित्य-सन्न्यासी = सतत-सन्न्यासी; ज्ञेयः = ज्ञतव्यः; निर्द्वन्द्वः = राग-द्वेष-शून्यः; बन्धात् = बन्धनात्; सुखम् = अनायासेन; प्रमुच्यते = मुक्तः भवति
na dveṣṭi = na vairaṁ kurute; na kāṅkṣati = na icchati; nitya-sannyāsī = satata-sannyāsī; jñeyaḥ = jñatavyaḥ; nirdvandvaḥ = rāga-dveṣa-śūnyaḥ; bandhāt = bandhanāt; sukhaṁ = anāyāsena; pramucyate = muktaḥ bhavati
अन्वय: anvayaḥ
महाबाहो ! यः न द्वेष्टि न काङ्क्षति सः नित्यसन्न्यासी ज्ञेयः। निर्द्वन्द्वः हि बन्धात् सुखं प्रमुच्यते ।
mahābāho ! yaḥ na dveṣṭi na kāṅkṣati saḥ nityasannyāsī jñeyaḥ| nirdvandvaḥ hi bandhāt sukhaṃ pramucyate |
The Subodhinī commentary by Śrīdhara
kuta ityapekṣāyāṃ saṃnyāsitvena karmayoginaṃ stuvaṃstasya śreṣṭhatvaṃ darśayati jñeya iti | rāgadveṣādirāhityena parameśvarārthaṃ karmāṇi yo'nutiṣṭhati sa nityaṃ karmānuṣṭhānakāle'pi saṃnyāsītyevaṃ jñeyaḥ | tatra hetuḥ nirdvandvo rāgadveṣādidvandvaśūnyo hi śuddhacitto jñānadvārā sukhamanāyāsenaiva bandhātsaṃsārātpramucyate ||3||
Sanskrit Commentary By Sri Shankaracharya
||5.3|| jñeyaḥ jñātavyaḥ sa karmayogī nityasaṃnyāsī iti yo na dveṣṭi kiñcit na kāṅkṣati duḥkhasukhe tatsādhane ca| evaṃvidho yaḥ karmaṇi vartamāno'pi sa nityasaṃnyāsī iti jñātavyaḥ ityarthaḥ| nirdvandvaḥ dvandvavarjitaḥ hi yasmāt mahābāho sukhaṃ bandhāt anāyāsena pramucyate||saṃnyāsakarmayogayoḥ bhinnapuruṣānuṣṭheyayoḥ viruddhayoḥ phale'pi virodho yuktaḥ na tu ubhayoḥ niḥśreyasakaratvameva iti prāpte idam ucyate
Перевод
Того, кто не презирает плоды своей деятельности, но и не стремится к ним, считают навеки отрекшимся от мира. Преодолев влияние двойственности, такой человек легко сбрасывает оковы материального рабства и обретает полное освобождение, о могучерукий Арджуна.
व्याकरणम् vyākaraṇam - грамматика