5.14


न कर्तृत्वं न कर्माणि लोकस्य सृजति प्रभु: ।

न कर्मफलसंयोगं स्वभावस्तु प्रवर्तते ॥ १४ ॥


na kartṛtvaṁ na karmāṇi

lokasya sṛjati prabhuḥ

na karma-phala-saṁyogaṁ

svabhāvas tu pravartate


पदच्छेद: पदपरिचय: पदार्थ:  padacchedaḥ padaparicayaḥ padārthaḥ

разбиение слов, грамматика слов, значение слов


на — ни; (ав)

картр̣твам — право собственности; (с, 2.1)

на — ни; (ав)

карма̄н̣и — действия; (с, 2.3)

локасйа — людей; (м, 6.1)

ср̣джати — создает; (лаТ, 1.1) सृज्{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;सृजँ;तुदादिः}

прабхух̣ — хозяин (города-тела); (м, 1.1)

на — ни; (ав)

карма-пхала-сам̇йогам — связь с результатами деятельности; (м, 1.1)

свабха̄вах̣ — совокупность гун материальной природы; (м, 1.1)

ту — но; (ав)

правартате — действует (лаТ, 1.1)  प्र_वृत्{कर्तरि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;प्र_वृतुँ;भ्वादिः}


अन्वय:  anvayaḥ


प्रभुः लोकस्य कर्तृत्वं न सृजति। कर्माणि न, कर्मफलसंयोगं न। स्वभावः तु प्रवर्तते।

prabhuḥ lokasya kartṛtvaṃ na sṛjati| karmāṇi na, karmaphalasaṃyogaṃ na| svabhāvaḥ tu pravartate|


The Subodhinī commentary by Śrīdhara


nanu eṣa hyevainaṃ sādhu karma kārayati taṃ yamebhyo lokebhya unninīṣate | eṣa asādhu karma kārayati taṃ yamadho ninīṣate ityādiśruteḥ parameśvareṇaiva śubhāśubhaphaleṣu karmasu kartṛtvena prayujyamāno'svatantraḥ puruṣaḥ kathaṃ tāni karmāṇi tyajet? īśvareṇaiva jñānamārge prayujyamāṇaḥ śubhāśubhani ca tyakṣyatīti cet? evaṃ sati vaiṣamyanairghṛṇyābhyāmīśvarasyāpi prayojakakartṛtvātpuṇyapāpasambandhaḥ syādityāśaṅkyāha na kartṛtvamiti dvābhyām | prabhurīśvaro jīvalokasya kartṛtvādikaṃ na sṛjati, kintu jīvasya svabhāvo'vidyaiva kartṛtvādirūpeṇa pravartate | anādyavidyākāmavaśāt pravṛttisvabhāvaṃ jīvalokamīśvaraḥ karmasu niyuṅkte | na tu svayameva kartṛtvādikamutpādayatītyarthaḥ ||14|| 


Sanskrit Commentary By Sri Shankaracharya


||5.14|| na kartṛtvaṃ svataḥ kuru iti nāpi karmāṇi rathaghaṭaprāsādādīni īpsitatamāni lokasya sṛjati utpādayati prabhuḥ ātmā| nāpi rathādi kṛtavataḥ tatphalena saṃyogaṃ na karmaphalasaṃyogam| yadi kiñcidapi svataḥ na karoti na kārayati ca dehī kaḥ tarhi kurvan kārayaṃśca pravartate iti ucyate svabhāvastu svo bhāvaḥ svabhāvaḥ avidyālakṣaṇā prakṛtiḥ māyā pravartate daivī hi ityādinā vakṣyamāṇā||paramārthatastu


Перевод


Воплощенный дух, хозяин города-тела, не совершает действий, не побуждает других к деятельности и не создает ее плодов. Все это делаютгуны материальной природы.


व्याकरणम् vyākaraṇam - грамматика