4.21
निराशीर्यतचित्तात्मा त्यक्तसर्वपरिग्रहः ।
शारीरं केवलं कर्म कुर्वन्नाप्नोति किल्बिषम् ॥ २१ ॥
nirāśīr yata-cittātmā
tyakta-sarva-parigrahaḥ
śārīraṁ kevalaṁ karma
kurvan nāpnoti kilbiṣam
पदच्छेद: पदपरिचय: पदार्थ: padacchedaḥ padaparicayaḥ padārthaḥ
разбиение слов, грамматика слов, значение слов
нира̄ш́ӣх̣ — не стремящийся к результатам; (м, 1.1)
йата-читта-а̄тма̄ — тот, чей ум и разум подчинены; (м, 1.1)
тйакта-сарва-париграхах̣ — отрекшийся от чувства собственничества; (м, 1.1)
ш́а̄рӣрам — предназначенную для того, чтобы поддержать душу в теле; (с, 2.1)
кевалам — только; (ав)
карма — деятельность; (с, 2.1)
курван — совершающий; (м, 1.1)
на — не; (ав)
а̄пноти — получает; (лаТ, 1.1) https://ashtadhyayi.com/dhatu/05.0016?type=ting
килбишам — грех (с, 2.1)
अन्वय: anvayaḥ
निराशीः यत-चित्तात्मा त्यक्त-सर्व-परिग्रहः केवलं शारीरं कर्म कुर्वन् किल्बिषं न आप्नोति।
nirāśīḥ yata-cittātmā tyakta-sarva-parigrahaḥ kevalaṃ śārīraṃ karma kurvan kilbiṣaṃ na āpnoti|
Дословный перевод:
Не имеющий желаний, обуздавший ум и чувства, отрекшийся от чувства собственности только для поддержания тела деятельность совершающий грех не обретает
The Subodhinī commentary by Śrīdhara
kiṃ ca nirāśīriti | nirgatā āśiṣaḥ kāmanā yasmāt | yataṃ niyataṃ cittamātmā śarīraṃ ca yasya | tyaktāḥ sarve parigraho yena | sa śarīraṃ śarīramātranirvartyaṃ kartṛtvābhiniveśarahitaṃ kurvannapi kilbiṣaṃ bandhanaṃ na prāpnoti | yogārūḍhapakṣe śārīranirvāhamātropayogi svābhāvikaṃ bhikṣāṭanādi kurvannapi kilbiṣaṃ vihitākaraṇanimittadoṣaṃ na prāpnoti ||21||
Sanskrit Commentary By Sri Shankaracharya
||4.21|| nirāśīḥ nirgatāḥ āśiṣaḥ yasmāt saḥ nirāśīḥ yatacittātmā cittam antaḥkaraṇam ātmā bāhyaḥ kāryakaraṇasaṃghātaḥ tau ubhāvapi yatau saṃyatau yena saḥ yatacittātmā tyaktasarvaparigrahaḥ tyaktaḥ sarvaḥ parigrahaḥ yena saḥ tyaktasarvaparigrahaḥ śārīraṃ śarīrasthitimātraprayojanam kevalaṃ tatrāpi abhimānavarjitam karma kurvan na āpnoti na prāpnoti kilbiṣam aniṣṭarūpaṃ pāpaṃ dharmaṃ ca| dharmo'pi mumukṣoḥ kilbiṣameva bandhāpādakatvāt| tasmāt tābhyāṃ muktaḥ bhavati saṃsārāt mukto bhavati ityarthaḥ||śārīraṃ kevalaṃ karma ityatra kiṃ śarīranirvartyaṃ śārīraṃ karma abhipretam āhosvit śarīrasthitimātraprayojanaṃ śārīraṃ karma iti kiṃ ca ataḥ yadi śarīranirvartyaṃ śārīraṃ karma yadi vā śarīrasthitimātraprayojanaṃ śārīram iti ucyate yadā śarīranirvartyaṃ karma śārīram abhipretaṃ syāt tadā dṛṣṭādṛṣṭaprayojanaṃ karma pratiṣiddhamapi śarīreṇa kurvan nāpnoti kilbiṣam ityapi bruvato viruddhābhidhānaṃ prasajyeta| śāstrīyaṃ ca karma dṛṣṭādṛṣṭaprayojanaṃ śarīreṇa kurvan nāpnoti kilbiṣam ityapi bruvataḥ aprāptapratiṣedhaprasaṅgaḥ| śārīraṃ karma kurvan iti viśeṣaṇāt kevalaśabdaprayogācca vāṅmanasanirvartyaṃ karma vidhipratiṣedhaviṣayaṃ dharmādharmaśabdavācyaṃ kurvan prāpnoti kilbiṣam ityuktaṃ syāt| tatrāpi vāṅmanasābhyāṃ vihitānuṣṭhānapakṣe kilbiṣaprāptivacanaṃ viruddham āpadyeta| pratiṣiddhasevāpakṣe'pi bhūtārthānuvādamātram anarthakaṃ syāt| yadā tu śarīrasthitimātraprayojanaṃ śārīraṃ karma abhipretaṃ bhavet tadā dṛṣṭādṛṣṭaprayojanaṃ karma vidhipratiṣedhagamyaṃ śarīravāṅmanasanirvartyam anyat akurvan taireva śarīrādibhiḥ śarīrasthitimātraprayojanaṃ kevalaśabdaprayogāt ahaṃ karomi ityabhimānavarjitaḥ śarīrādiceṣṭāmātraṃ lokadṛṣṭyā kurvan nāpnoti kilbiṣam| evaṃbhūtasya pāpaśabdavācyakilbiṣaprāptyasaṃbhavāt kilbiṣaṃ saṃsāraṃ na āpnoti jñānāgnidagdhasarvakarmatvāt apratibandhena mucyata eva iti pūrvoktasamyagdarśanaphalānuvāda eva eṣaḥ| evam śārīraṃ kevalaṃ karma ityasya arthasya parigraheniravadyaṃ bhavati||tyaktasarvaparigrahasya yateḥ annādeḥ śarīrasthitihetoḥ parigrahasya abhāvāt yācanādinā śarīrasthitau kartavyatāyāṃ prāptāyām ayācitamasaṃklṛptamupapannaṃ yadṛcchayā (bodhā0 smṛ0 21.8.12) ityādinā vacanena anujñātaṃ yateḥ śarīrasthitihetoḥ annādeḥ prāptidvāram āviṣkurvan āha
Перевод
Такой мудрый человек владеет своим умом и разумом, не считает себя собственником того, что ему принадлежит, и заботится об удовлетворении только самых насущных потребностей своего тела. Действуя таким образом, он никогда не навлекает на себя греха.
व्याकरणम् vyākaraṇam - грамматика