4.18


कर्मण्यकर्म यः पश्येदकर्मणि च कर्म यः ।

स बुद्धिमान्मनुष्येषु स युक्तः कृत्स्नकर्मकृत् ॥ १८ ॥


karmaṇy akarma yaḥ paśyed

akarmaṇi ca karma yaḥ

sa buddhimān manuṣyeṣu

sa yuktaḥ kṛtsna-karma-kṛt


पदच्छेद: पदपरिचय: पदार्थ:  padacchedaḥ padaparicayaḥ padārthaḥ

разбиение слов, грамматика слов, значение слов


карман̣и — в действии; (с, 7.1)

акарма — бездействие; (с, 2.1)

йах̣ — который; (йад, м, 1.1)

паш́йет — увидит; (виддхилиГ, 1.1) https://ashtadhyayi.com/dhatu/01.1143?type=ting 

акарман̣и — в бездействии; (с, 7.1)

ча — также; (ав)

карма — кармическую деятельность; (с, 2.1)

йах̣ — который;  (йад, м, 1.1)

сах̣ — тот;  (тад, м, 1.1)

буддхи-ма̄н — разумный; (м, 1.1)

манушйешу — среди людей; (м, 7.3)

сах̣ — он;  (тад, м, 1.1)

йуктах̣ — находящийся на трансцендентном уровне; (м, 1.1)

кр̣тсна-карма-кр̣т — занятый разнообразной деятельностью (м, 1.1)


अन्वय:  anvayaḥ


यः कर्मणि अकर्म  , अकर्मणि च कर्म पश्येत् , सः मनुष्येषु बुद्धिमान् युक्तः कृत्स्नकर्मकृत्। 

yaḥ karmaṇi akarma  , akarmaṇi ca karma paśyet , saḥ manuṣyeṣu buddhimān yuktaḥ kṛtsnakarmakṛt| 


The Subodhinī commentary by Śrīdhara


tadevaṃ karmādīnāṃ durvijñeyatvaṃ darśayannāha karmaṇīti | parameśvarārādhanalakṣaṇe karmaṇi karmaviṣaye akarma karmedaṃ na bhavatīti yaḥ paśyet | tasya jñānahetutvena bandhakatvābhāvāt | akarmaṇi ca vihitākaraṇe karma yaḥ paśyetpratyavāyotpādakatvena bandhahetutvāt | manuṣyeṣu karma kurvāṇeṣu sa buddhimān vyavasāyātmakabuddhimattvācchreṣṭhaḥ | taṃ stauti sa yukto yogī | tena karmaṇā jñānayogāvāpteḥ | sa eva kṛtsnakarmakartā ca | sarvataḥ samplutodakasthānīye ca tasmin karmaṇi sarvakarmaphalānāmantarbhāvāttadevamārurukṣoḥ karmayogādhikārāvasthāyāṃ na karmaṇām anārambhādityādinokta eva karmayogaḥ spaṣṭīkṛtaḥ | tatprapañcarūpatvāccāsya prakaraṇasya na paunaruktyadoṣaḥ | anenaiva yogārūḍhāvasthāyāṃ yastvātmaratireva syādityādinā yaḥ karmānupayoga uktastasyāpyarthātprapañcaḥ kṛto veditavyaḥ | yadārurukṣorapi karma bandhakaṃ na bhavati tadārūḍhasya kuto bandhakaṃ syātityatrāpi śloko yujyate |

yadvā, karmaṇi dehendriyādivyāpāre vartamāne'pyātmano dehādivyatirekānubhavena akarma svābhāvikaṃ niaṣkarmyameva yaḥ paśyettathā akarmaṇi ca jñānarahite duḥkhabuddhyā karmaṇāṃ tyāge karma yaḥ paśyettasya prayatnasādhyatvena mithyācāratvāt | taduktaṃ karmendriyāṇi saṃyamyetyādinā | ya evambhūtaḥ sa tu sarveṣu manuṣyeṣu buddhimān paṇḍitaḥ | tatra hetuḥ yataḥ kṛtsnāni sarvāṇi yadṛcchayā prāptānyāhārādīni karmāṇi kurvannapi sa yukta eva akartrātmajñānena samādhistha evetyarthaḥ | anenanaiva jñāninaḥ svabhāvādāpannaṃ kalañjabhakṣaṇādikaṃ na doṣāya | ajñasya tu rāgataḥ kṛtaṃ doṣāya iti vikarmaṇo'pi tattvaṃ nirūpitaṃ draṣṭavyam ||18||


Перевод


Тот, кто видит бездействие в действии и действие в бездействии, является самым разумным среди людей и находится на духовном уровне, хотя и занят разнообразной деятельностью.


व्याकरणम् vyākaraṇam - грамматика