4.1


श्रीभगवानुवाच

इमं विवस्वते योगं प्रोक्तवानहमव्ययम् ।

विवस्वान्मनवे प्राह मनुरिक्ष्वाकवेऽब्रवीत् ॥ १ ॥


śrī-bhagavān uvāca

imaṁ vivasvate yogaṁ

proktavān aham avyayam

vivasvān manave prāha

manur ikṣvākave ’bravīt


पदच्छेद: पदपरिचय: पदार्थ:  padacchedaḥ padaparicayaḥ padārthaḥ

разбиение слов, грамматика слов, значение слов


ш́рӣ-бхагава̄н ува̄ча — Верховный Господь сказал; (м, 1.1) (лиТ, 1.1 от brū) https://ashtadhyayi.com/dhatu/02.0039?type=ting 

имам — эту; (идам, м, 2.1)

вивасвате — богу Солнца; (м, 4.1)

йогам — науку о взаимоотношениях индивидуального существа и Верховного Господа; (м, 2.1)

проктава̄н — объяснивший; (м, 1.1 от brū)

ахам — Я; (асмад, 1.1)

авйайам — вечную; (м, 2.1)

вивасва̄н — Вивасван (бог Солнца);  (м, 1.1)

манаве — отцу человечества (по имени Вайвасвата);  (м, 4.1) [svaputrāya manave śrāddhadevāya]

пра̄ха — поведал; (опциональная форма laṭ 1.1 от brū) https://ashtadhyayi.com/dhatu/02.0039?type=ting 

манух̣ — отец человечества;  (м, 1.1)

икшва̄каве — царю Икшваку;  (м, 4.1) [manuḥ svaputrāyekṣvākave'bravīt]

абравӣт — поведал (лаГ, 1.1 от brū) https://ashtadhyayi.com/dhatu/02.0039?type=ting 


अन्वय:  anvayaḥ


अहम् इमम् अव्ययं योगं विवस्वते प्रोक्तवान् । विवस्वान् मनवे प्राह , मनुः इक्ष्वाकवे अब्रवीत् । 

aham imam avyayaṃ yogaṃ vivasvate proktavān | vivasvān manave prāha , manuḥ ikṣvākave abravīt | 


The Subodhinī commentary by Śrīdhara


āvirbhāvatirobhāvāvāviṣkartuṃ svayaṃ hariḥ |
tattvaṃ padavivekārthaṃ karmayogaṃ praśaṃsati ||

evaṃ tāvadadhyāyadvayena karmayogopāyakajñānayogo mokṣasādhanatvenoktaḥ | tadevaṃ brahmārpaṇādiguṇavidhānena tattvaṃ padārthavivekādinā ca prapañciṣyan prathamaṃ tāvatparasparāprāptatvena stuvan bhagavānuvāca imamiti tribhiḥ | avyayaphalatvādavyayam | imaṃ yogaṃ purāhaṃ vivasvata ādityāya kathitavān | sa ca svaputrāya manave śrāddhadevāya | sa ca manuḥ svaputrāyekṣvākave'bravīt ||1||


Sanskrit Commentary By Sri Shankaracharya


||4.1|| imam adhyāyadvayenoktaṃ yogaṃ vivasvate ādityāya sargādau proktavān ahaṃ jagatparipālayitṛ़ṇāṃ kṣatriyāṇāṃ balādhānāya tena yogabalena yuktāḥ samarthā bhavanti brahma parirakṣitum| brahmakṣatre paripālite jagat paripālayitumalam| avyayam avyayaphalatvāt| na hyasya yogasya samyagdarśananiṣṭhālakṣaṇasya mokṣākhyaṃ phalaṃ vyeti| sa ca vivasvān manave prāha| manuḥ ikṣvākave svaputrāya ādirājāya abravīt||


Перевод Прабхупады


Верховный Господь Шри Кришна сказал: Я открыл эту вечную науку йоги богу Солнца Вивасвану, Вивасван поведал ее Ману, отцу человечества, а Ману в свой черед поведал ее Икшваку.


व्याकरणम् vyākaraṇam - грамматика