2.67
इन्द्रियाणां हि चरतां यन्मनोऽनुविधीयते ।
तदस्य हरति प्रज्ञां वायुर्नावमिवाम्भसि ॥ ६७ ॥
indriyāṇāṁ hi caratāṁ
yan mano ’nuvidhīyate
tad asya harati prajñāṁ
vāyur nāvam ivāmbhasi
पदच्छेद: पदपरिचय: पदार्थ: padacchedaḥ padaparicayaḥ padārthaḥ
разбиение слов, грамматика слов, значение слов
индрийа̄н̣а̄м — чувств; (ср.р. 6.3 от indriya)
хи — несомненно; (ав)
чарата̄м — свободно блуждающих; (ср.р. 6.3 от carat)
йат — который; (ср.р. 1.1 от yad)
манах̣ — ум; (ср.р. 1.1 от manas)
анувидхӣйате — подчиняется; (karmaNi, lat 1.1 от dhā) https://ashtadhyayi.com/dhatu/03.0011
тат — тот; (ср.р. 1.1 от tad)
асйа — его; (м.р. 6.1 от idam)
харати — уносит; (м.р. 1.1 от hṛ) [viṣayavikṣiptāṃ karoti]
праджн̃а̄м — разум; (ж.р. 2.1 от prajñā)
ва̄йух̣ — ветер; (м.р. 1.1 от vāyu)
на̄вам — лодку; (ж.р. 2.1 от nau)
ива — как; (ав)
амбхаси — на воде (ср.р. 7.1 от ambhas)
अन्वय: anvayaḥ
चरतां इन्द्रियाणां यत् हि मनः अनुविधीयते , तत् अस्य प्रज्ञां हरति वायुः नावम् इव अम्भसि।
caratāṃ indriyāṇāṃ yat hi manaḥ anuvidhīyate , tat asya prajñāṃ harati vāyuḥ nāvam iva ambhasi|
Дословный перевод:
За свободно блуждающими чувствами который ум следует, он того (человека) разум уносит, словно ветер лодку на воде.
The Subodhinī commentary by Śrīdhara
nāsti buddhirayuktasya [Gītā 2.66] ityatra hetumāha indriyāṇāmiti | indriyāṇāmavaśīkṛtānāṃ svairaṃ viṣayeṣu caratāṃ madhye yadaivaikamindriyaṃ mano'nuvidhīyate |vaśīkṛtaṃ sadindriyeṇa saha gacchati, tadaivaikamindriyasya manasaḥ puruṣasya vā prajñāṃ buddhiṃ harati viṣayavikṣiptāṃ karoti | kimuta vaktavyaṃ bahūni prajñāṃ harantīti | yathā pramattasya karṇadhārasya nāvaṃ vāyuḥ sarvataḥ paribhramayati tadvaditi ||67||
Sanskrit Commentary By Sri Shankaracharya
||2.67|| indriyāṇāṃ hi yasmāt caratāṃ svasvaviṣayeṣu pravartamānānāṃ yat manaḥ anuvidhīyate anupravartate tat indriyaviṣayavikalpanena pravṛttaṃ manaḥ asya yateḥ harati prajñām ātmānātmavivekajāṃ nāśayati| katham vāyuḥ nāvamiva ambhasi udake jigamiṣatāṃ mārgāduddhṛtya unmārge yathā vāyuḥ nāvaṃ pravartayati evamātmaviṣayāṃ prajñāṃ hṛtvā mano viṣayaviṣayāṃ karoti||
yatato hi ityupanyastasyārthasya anekadhā upapattimuktvā taṃ cārthamupapādya upasaṃharati
Prabhupada
Как сильный порыв ветра уносит лодку, так даже одно свободно блуждающее чувство, на котором сосредоточен ум человека, может увлечь за собой его разум.
व्याकरणम् vyākaraṇam - грамматика