2.59
विषया विनिवर्तन्ते निराहारस्य देहिनः ।
रसवर्जं रसोऽप्यस्य परं दृष्ट्वा निवर्तते ॥ ५९ ॥
viṣayā vinivartante
nirāhārasya dehinaḥ
rasa-varjaṁ raso ’py asya
paraṁ dṛṣṭvā nivartate
पदच्छेद: पदपरिचय: पदार्थ: padacchedaḥ padaparicayaḥ padārthaḥ
разбиение слов, грамматика слов, значение слов
вишайа̄х̣ — объекты чувств; (м.р. 1.3 от viṣaya)
винивартанте — останавливают свою активность; (laṭ, атм 1.3 от vṛt)
нира̄ха̄расйа — следующего запретам и ограничениям (постящийся); (м.р. 6.1 от nirāhāra)
дехинах̣ — существа, находящегося в теле; (м.р. 6.1 от dehin)
раса-варджам — лишившись вкуса; (ав)
расах̣ — вкус; (м.р. 1.1 от rasa)
апи — также; (ав)
асйа — его; (м.р. 6.1 от idam)
парам — высшее; (ср.р. 2.1 от para)
др̣шт̣ва̄ — восприняв; (ав от dṛś)
нивартате — исчезает (laṭ 1.1 от vṛt)
आकाङ्क्षा ākāṅkṣā
vinivartante
ke vinivartante?
kasya viṣayāḥ vinivartante?
kīdṛśasya dehinaḥ viṣayāḥ vinivartante?
nirāhārasya dehinaḥ viṣayāḥ kathaṁ vinivartante?
nirāhārasya dehinaḥ viṣayāḥ rasa-varjaṁ vinivartante, (kintu) kathaṁ rasаḥ api nivartate?
nirāhārasya dehinaḥ viṣayāḥ rasa-varjaṁ vinivartante, kintu kiṁ dṛṣṭvā rasаḥ api nivartate? -
nirāhārasya dehinaḥ viṣayāḥ rasa-varjaṁ vinivartante, kintu paraṁ dṛṣṭvā rasаḥ api nivartate
nirāhārasya dehinaḥ viṣayāḥ rasa-varjaṁ vinivartante, kintu paraṁ dṛṣṭvā kasya rasаḥ api nivartate? -
nirāhārasya dehinaḥ viṣayāḥ rasa-varjaṁ vinivartante, kintu paraṁ dṛṣṭvā asya rasаḥ api nivartate
अन्वय: anvayaḥ
निराहारस्य देहिनः विषयाः रसवर्जं विनिवर्तन्ते , (किन्तु) अस्य रसः अपि परं दृष्ट्वा निवर्तते।
nirāhārasya dehinaḥ viṣayāḥ rasa-varjaṁ vinivartante, (kintu) asya rasаḥ api paraṁ dṛṣṭvā nivartate
Дословный перевод:
У ограничивающего себя [постящегося] человека объекты чувств, лишённые вкуса [привлекательности], останавливают свою активность. Однако его вкус также высшее [Абсолют] восприняв, исчезает.
The Subodhinī commentary by Śrīdhara
nanu nendriyāṇāṃ viṣayeṣvapravṛttirsthitaprajñasya lakṣaṇaṃ bhavitumarhati | jaḍānāmāturāṇāmupavāsaparāṇāṃ ca viṣayeṣvpravṛtteraviśeṣāt | tatrāha viṣayā iti | indriyāirviṣayāṇāmāharaṇaṃ grahaṇamāhāraḥ | nirāhārasya indriyāirviṣayagrahaṇamakurvato dehino dehābhimānino'jñasya rāgo'bhilāṣastadvarjam | abhilāṣasya na nivartata ityarthaḥ | yadvā nirāhārasya upavāsaparasya viṣayāḥ prāyaśo nivartante kṣudhāsantaptasya śabdasparśādyapekṣābhāvāt, kintu rasavarjaṃ rasāpekṣā tu na nivartata ityarthaḥ | śeṣaṃ samānam ||59||
Sanskrit Commentary By Sri Shankaracharya
||2.59|| yadyapi viṣayāḥ viṣayopalakṣitāni viṣayaśabdavācyāni indriyāṇi nirāhārasya anāhriyamāṇaviṣayasya kaṣṭe tapasi sthitasya mūrkhasyāpi vinivartante dehino dehavataḥ rasavarjaṃ raso rāgo viṣayeṣu yaḥ taṃ varjayitvā| rasaśabdo rāge prasiddhaḥ svarasena pravṛttaḥ rasikaḥ rasajñaḥ ityādidarśanāt| so'pi raso rañjanārūpaḥ sūkṣmaḥ asya yateḥ paraṃ paramārthatattvaṃ brahma dṛṣṭvā upalabhya ahameva tat iti vartamānasya nivartate nirbījaṃ viṣayavijñānaṃ saṃpadyate ityarthaḥ| na asati samyagdarśane rasasya ucchedaḥ| tasmāt samyagdarśanātmikāyāḥ prajñāyāḥ sthairyaṃ kartavyamityabhiprāyaḥ||
samyagdarśanalakṣaṇaprajñāsthairyaṃ cikīrṣatā ādau indriyāṇi svavaśe sthāpayitavyāni yasmāttadanavasthāpane doṣamāha
Prabhupada
Даже воздерживаясь от чувственных удовольствий, воплощенная в теле душа сохраняет вкус к ним. Но, познав более возвышенный вкус, она утрачивает интерес к объектам чувств, доставляющим наслаждение, и утверждается в духовном сознании.
व्याकरणम् vyākaraṇam - грамматика