2.48


योगस्थः कुरु कर्माणि सङ्गं त्यक्त्वा धनञ्जय ।

सिद्ध्यसिद्ध्योः समो भूत्वा समत्वं योग उच्यते ॥ ४८ ॥


yoga-sthaḥ kuru karmāṇi

saṅgaṁ tyaktvā dhanañ-jaya

siddhy-asiddhyoḥ samo bhūtvā

samatvaṁ yoga ucyate


पदच्छेद: पदपरिचय: पदार्थ:  padacchedaḥ padaparicayaḥ padārthaḥ

разбиение слов, грамматика слов, значение слов


йога-стхах̣находясь в йоге; (м.р. 1.1 от yoga-stha) 

куру — выполняй; (loṭ. 2.1 от kṛ) 

карма̄н̣и — обязанности; (ср.р. 2.3 от karmān)

сан̇гам — привязанность; (м.р. 2.1 от saṅga) 

тйактва̄ — отвергнув; (ав. от tyaj) 

дханан̃джайа — о Арджуна; (м.р. 8.1 от dhanam-jaya)

сиддхи-асиддхйох̣ — в успехе и неудаче; (ж.р. 7.2 от siddhi-asiddhi) 

самах̣ — уравновешенный; (м.р. 1.1 от sama) 

бхӯтва̄ — став; (ав.) 

саматвамровность; (ср.р. 1.1 от samatva) समानतया व्यवहारः (одинаковое отношение [к])

йогах̣йога;  (м.р. 1.1 от yoga)

учйате — называется (karmai, laṭ 1.1 от vac) https://ashtadhyayi.com/dhatu/02.0058 


आकाङ्क्षा ākāṅkṣā


kuru

kāni kuru? 

- karmāṇi kuru

kīdṛśaḥ bhūtvā? 

- yoga-sthaḥ bhūtvā karmāṇi kuru

punaś ca kīdṛśaḥ yoga-sthaḥ bhūtvā karmāṇi kuru? 

- samaḥ bhūtvā yoga-sthaḥ karmāṇi kuru

kayoḥ samaḥ bhūtvā yoga-sthaḥ karmāṇi kuru? 

- siddhy-asiddhyoḥ samaḥ bhūtvā yoga-sthaḥ karmāṇi kuru

kiṁ kṛtvā siddhy-asiddhyoḥ samaḥ bhūtvā yoga-sthaḥ karmāṇi kuru? 

- tyaktvā siddhy-asiddhyoḥ samaḥ bhūtvā yoga-sthaḥ karmāṇi kuru

kaṁ tyaktvā siddhy-asiddhyoḥ samaḥ bhūtvā yoga-sthaḥ karmāṇi kuru? 

- saṅgaṁ tyaktvā siddhy-asiddhyoḥ samaḥ bhūtvā yoga-sthaḥ karmāṇi kuru

saṅgaṁ tyaktvā siddhy-asiddhyoḥ samaḥ bhūtvā yoga-sthaḥ karmāṇi kuru. Kutaḥ

- saṅgaṁ tyaktvā siddhy-asiddhyoḥ samaḥ bhūtvā yoga-sthaḥ karmāṇi kuru, samatvam ucyate

saṅgaṁ tyaktvā siddhy-asiddhyoḥ samaḥ bhūtvā yoga-sthaḥ karmāṇi kuru, samatvaṁ kaḥ ucyate

- saṅgaṁ tyaktvā siddhy-asiddhyoḥ samaḥ bhūtvā yoga-sthaḥ karmāṇi kuru, samatvam yogaḥ ucyate

asmin śloke sambodhanapadam kim? 

- dhanañjaya


अन्वय:  anvayaḥ


धनञ्-जय! योग-स्थः  सङ्गं त्यक्त्वा , सिद्ध्यसिद्ध्योः समः भूत्वा , कर्माणि कुरु । समत्वं योग उच्यते । 

dhanañ-jaya! yoga-sthaḥ , saṅgaṁ tyaktvā , siddhyasiddhyoḥ samaḥ bhūtvā karmāṇi kuru । samatvaṁ yoga ucyate । 


The Subodhinī commentary by Śrīdhara


kiṃ tarhi ? yogastha iti | yogaḥ parameśvaraikaparatā | tatra sthitaḥ karmāṇi kuru | tathā saṅgaṃ kartṛtvābhiniveśaṃ tyaktvā kevalamīśvarāśrayeṇaiva kuru | tatphalasya jñānasyāpi siddhyasiddhyoḥ samo bhūtvā kevalamīśvarāśrayeṇaiva kuru | yata evaṃbhūtaṃ samatvameva yoga ucyate sadbhiḥ cittasamādhānarūpatvāt ||48|| 


Sanskrit Commentary By Sri Shankaracharya

 

||2.48|| yogasthaḥ  san  kuru karmāṇi  kevalamīśvarārtham tatrāpi īśvaro me tuṣyatu iti  saṅgaṃ tyaktvā dhanañjaya|  phalatṛṣṇāśūnyena kriyamāṇe karmaṇi sattvaśuddhijā jñānaprāptilakṣaṇā siddhiḥ tadviparyayajā asiddhiḥ tayoḥ  siddhyasiddhyoḥ  api  samaḥ  tulyaḥ  bhūtvā  kuru karmāṇi| ko'sau yogaḥ yatrasthaḥ kuru iti uktam idameva tat siddhyasiddhyoḥ  samatvaṃ yogaḥ ucyate||

yatpunaḥ samatvabuddhiyuktamīśvarārādhanārthaṃ karmoktam etasmātkarmaṇaḥ


Prabhupada


О Арджуна, выполняй свой долг невозмутимо, без привязанности, не беспокоясь о победе или поражении. Такое умение владеть собой называют йогой.


व्याकरणम् vyākaraṇam - грамматика