18.40

न तदस्ति पृथिव्यां वा दिवि देवेषु वा पुन: ।

सत्त्वं प्रकृतिजैर्मुक्तं यदेभि: स्यात्‍त्रिभिर्गुणै: ॥ ४० ॥

na tad asti pṛthivyāṁ vā

divi deveṣu vā punaḥ

sattvaṁ prakṛti-jair muktaṁ

yad ebhiḥ syāt tribhir guṇaiḥ

पदच्छेद: पदपरिचय: पदार्थ:  padacchedaḥ padaparicayaḥ padārthaḥ

разбиение слов, грамматика слов, значение слов

на — не; 

тат — такое; (с, 1.1)

асти — существует; (лаТ, 1.1) अस्{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

пр̣тхивйа̄м — на Земле; (ж, 7.1)

ва̄ — или; 

диви — на высших планетах; [दिव् , द्यौः [1.1] (ж, 7.1)

девешу — среди полубогов; (м, 7.3)

ва̄ — или; 

пунах̣ — вновь; 

саттвам — существо (-вание); (с, 1.1) [प्राणी - entity, living or non-living]

пракр̣ти-джаих̣ — порожденными материальной природой; (м, 3.3)

муктам — свободное; (с, 1.1)

йат — которое; (с, 1.1)

эбхих̣ — этими (от их влияния); (м, 3.3)

сйа̄т — было бы; (видхилиГ, 1.1) अस्{कर्तरि;विधिलिङ्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

трибхих̣ — тремя; (м, 3.3)

гун̣аих̣ — гунами материальной природы (м, 3.3)

अन्वय:  anvayaḥ

प्रकृतिजैः एभिः त्रिभिः गुणैः यत् मुक्तं स्यात् , तत् सत्त्वं पृथिव्यां न अस्ति, दिवि देवेषु वा पुनः (नास्ति)।

prakṛtijaiḥ ebhiḥ tribhiḥ guṇaiḥ yat muktaṃ syāt, tat sattvaṃ pṛthivyāṃ na asti, divi deveṣu vā punaḥ (nāsti)|

(na tat asti sattvam ... - нет такого существа)

तात्पर्यम् tātparyam

प्रकृतिस्थितैः सत्त्वादिभिः त्रिभिः गुणैः निर्मुक्तः तादृशः प्राणी भूलोके नास्ति , देवलोके अपि नास्ति। 

prakṛtisthitaiḥ sattvādibhiḥ tribhiḥ guṇaiḥ nirmuktaḥ tādṛśaḥ prāṇī bhūloke nāsti , devaloke api nāsti| 

The Subodhinī commentary by Śrīdhara

anuktamapi saṅgṛhṇan prakaraṇārthamupasaṃharati na taditi | ebhiḥ prakṛtisambhavaiḥ sattvādibhis tribhi rguṇair muktaṃ prāṇijātam | anyadvā yatsyāttat | pṛthivyāṃ manuṣyalokādiṣu divi deveṣu ca kvāpi nāstītyarthaḥ ||40|| 

Sanskrit Commentary By Sri Shankaracharya

||18.40|| --,na tat asti tat nāsti pṛthivyāṃ vā manuṣyādiṣu sattvaṃ prāṇijātam anyadvā aprāṇi? divi deveṣu vā punaḥ sattvam? prakṛtijaiḥ prakṛtitaḥ jātaiḥ ebhiḥ tribhiḥ guṇaiḥ sattvādibhiḥ muktaṃ parityaktaṃ yat syāt? na tat asti iti pūrveṇa saṃbandhaḥ||

sarvaḥ saṃsāraḥ kriyākārakaphalalakṣaṇaḥ sattvarajastamoguṇātmakaḥ avidyāparikalpitaḥ samūlaḥ anarthaḥ uktaḥ? vṛkṣarūpakalpanayā ca ūrdhvamūlam (gītā 15|1) ityādinā? taṃ ca asaṅgaśastreṇa dṛḍhena cchittvā (gītā 15|3) tataḥ padaṃ tatparimārgitavyam (gītā 15|4) iti ca uktam| tatra ca sarvasya triguṇātmakatvāt saṃsārakāraṇanivṛttyanupapattau prāptāyām? yathā tannivṛttiḥ syāt tathā vaktavyam? sarvaśca gītāśāstrārthaḥ upasaṃhartavyaḥ? etāvāneva ca sarvavedasmṛtyarthaḥ puruṣārtham icchadbhiḥ anuṣṭheyaḥ ityevamartham brāhmaṇakṣatriyaviśām ityādiḥ ārabhyate --,

Перевод

Ни здесь, ни среди полубогов, на высших планетах, нет ни одного существа, которое не испытывало бы на себе влияния этих трех гун, порожденных материальной природой.

व्याकरणम् vyākaraṇam - грамматика