18.38
विषयेन्द्रियसंयोगाद्यत्तदग्रेऽमृतोपमम् ।
परिणामे विषमिव तत्सुखं राजसं स्मृतम् ॥ ३८ ॥
viṣayendriya-saṁyogād
yat tad agre ’mṛtopamam
pariṇāme viṣam iva
tat sukhaṁ rājasaṁ smṛtam
पदच्छेद: पदपरिचय: पदार्थ: padacchedaḥ padaparicayaḥ padārthaḥ
разбиение слов, грамматика слов, значение слов
вишайа-индрийа-сам̇йога̄т — с объектами чувств от соприкосновения; (м, 5.1)
йат — которое; (c, 1.1)
тат — то; (с,1.1)
агре — в начале; (с, 7.1)
амр̣та-упамам — подобно нектару; (c, 1.1)
парин̣а̄ме — в конце; (м, 7.1)
вишам — яд; (c, 1.1)
ива — как;
тат — то; (c, 1.1)
сукхам — счастье; (c, 1.1)
ра̄джасам — относящееся к гуне страсти; (c, 1.1)
смр̣там — понимаемое (c, 1.1)
अन्वय: anvayaḥ
यत् विषयेन्द्रियसंयोगात् तत् अग्रे अमृतोपमं परिणामे विषमिव तत् सुखं राजसं स्मृतम्।
yat viṣayendriyasaṃyogāt tat agre amṛtopamaṃ pariṇāme viṣamiva tat sukhaṃ rājasaṃ smṛtam|
or
viṣayendriya-saṁyogāt (rūpādi-viṣayāṇāṁ cakṣur-ādīndriyāṇāṁ ca saṁyogāt) yat [sukhaṁ], tat agre (prathamaṁ) amṛtopamaṁ, pariṇāme viṣam iva, tat sukhaṁ rājasaṁ smṛtam.
The Subodhinī commentary by Śrīdhara
rājasaṃ sukhamāha viṣayeti viṣayāṇāmindriyāṇāṃ ca saṃyogādyattatprasiddhaṃ strīsaṃsargādisukhamamṛtamupamā yasya tādṛśaṃ bhavatyagre prathamam | pariṇāme tu viṣatulyamihāmutra ca duḥkhahetutvāt | tatsukhaṃ rājasaṃ smṛtam ||38||
Sanskrit Commentary By Sri Shankaracharya
||18.38|| --,viṣayendriyasaṃyogāt jāyate yat sukham tat sukham agre prathamakṣaṇe amṛtopamam amṛtasamam? pariṇāme viṣamiva? balavīryarūpaprajñāmedhādhanotsāhahānihetutvāt adharmatajjanitanarakādihetutvācca pariṇāme tadupabhogapariṇāmānte viṣamiva? tat sukhaṃ rājasaṃ smṛtam||
Перевод
Счастье, которое человек испытывает от соприкосновения чувств с их объектами, которое в начале кажется нектаром, а в конце становится подобным яду, именуют счастьем в гуне страсти.
व्याकरणम् vyākaraṇam - грамматика