18.13
पञ्चैतानि महाबाहो कारणानि निबोध मे ।
सांख्ये कृतान्ते प्रोक्तानि सिद्धये सर्वकर्मणाम् ॥ १३ ॥
pañcaitāni mahā-bāho
kāraṇāni nibodha me
sāṅkhye kṛtānte proktāni
siddhaye sarva-karmaṇām
पदच्छेद: पदपरिचय: पदार्थ: padacchedaḥ padaparicayaḥ padārthaḥ
разбиение слов, грамматика слов, значение слов
пан̃ча — пять; (-н, с, 2.3)
эта̄ни — эти; (с, 2.3)
маха̄-ба̄хо — о могучерукий; (м, 8.1)
ка̄ран̣а̄ни — причины; (с, 2.3)
нибодха — узнай; (лоТ, 2.1) नि_बुध्{कर्तरि;लोट्;म;एक;परस्मैपदी;नि_बुधिँर्;भ्वादिः} https://ashtadhyayi.com/dhatu/01.1016
ме — от Меня; (6.1) [मम वचनात्]
са̄н̇кхйе — в «Веданте»; (c, 7.1)
кр̣та-анте — в заключение; (м, 7.1) [कर्म-समाप्ति-विशिष्टे]
прокта̄ни — сказаны; (с, 2.3)
сиддхайе — для совершенства; (ж, 4.1)
сарва-карман̣а̄м — всех деяний (с, 6.3)
अन्वय: anvayaḥ
महाबाहो! साङ्ख्ये कृतान्ते सर्वकर्मणां सिद्धये प्रोक्तानि एतानि पञ्च कारणानि मे (वचनात्) निबोध।
mahābāho! sāṅkhye kṛtānte sarvakarmaṇāṃ siddhaye proktāni etāni pañca kāraṇāni me (vacanāt) nibodha|
The Subodhinī commentary by Śrīdhara
nanu karma kurvataḥ karmaphalaṃ kathaṃ na bhavedityāśaṅkya saṅgatyāgino nirahaṅkārasya sataḥ karmaphalena lepo nāstītyupapādayitumāha pañceti pañcabhiḥ | sarvakarmaṇāṃ siddhaye niṣpattaya imāni vakṣyamāṇāni pañcakāraṇāni me vacanānnibodha jānīhi | ātmanaḥ kartṛtvābhimānanivṛttyarthamavaśyametāni jñātavyānītyevam | teṣāṃ stutyarthamevāha sāṅkhya iti | samyakkhyāyate jñāyate paramātmā'neneti sāṅkhyaṃ tattvajñānam | prakāśamāna ātmabodhaḥ sāṅkhyam | tasmin kṛtaṃ karma tasyāntaḥ samāptirasminniti sāṅkhyam | kṛto'nto nirṇaye'sminniti kṛtāntaṃ sāṅkhyaśāstrameva | tasmin proktāni | ataḥ samyaṅnibodha ityarthaḥ | ||13||
Sanskrit Commentary By Sri Shankaracharya
||18.13|| -- pañca etāni vakṣyamāṇāni he mahābāho? kāraṇāni nirvartakāni nibodha me mama iti| uttaratra cetaḥsamādhānārtham? vastuvaiṣamyapradarśanārthaṃ ca| tāni ca kāraṇāni jñātavyatayā stauti -- sāṃkhye jñātavyāḥ padārthāḥ saṃkhyāyante yasmin śāstre tat sāṃkhyaṃ vedāntaḥ| kṛtānte iti tasyaiva viśeṣaṇam| kṛtam iti karma ucyate? tasya antaḥ parisamāptiḥ yatra saḥ kṛtāntaḥ? karmāntaḥ ityetat| yāvānartha udapāne (gītā 2|46) sarvaṃ karmākhilaṃ pārtha jñāne parisamāpyate (gītā 4|33) iti ātmajñāne sañjāte sarvakarmaṇāṃ nivṛttiṃ darśayati| ataḥ tasmin ātmajñānārthe sāṃkhye kṛtānte vedānte proktāni kathitāni siddhaye niṣpattyarthaṃ sarvakarmaṇām||kāni tānīti? ucyate --,
Перевод
О могучерукий Арджуна, согласно «Веданте», за любым действием стоит пять причин. Услышь же о них от Меня.
व्याकरणम् vyākaraṇam - грамматика