18.12
अनिष्टमिष्टं मिश्रं च त्रिविधं कर्मण: फलम् ।
भवत्यत्यागिनां प्रेत्य न तु सन्न्यासिनां क्वचित् ॥ १२ ॥
aniṣṭam iṣṭaṁ miśraṁ ca
tri-vidhaṁ karmaṇaḥ phalam
bhavaty atyāgināṁ pretya
na tu sannyāsināṁ kvacit
पदच्छेद: पदपरिचय: पदार्थ: padacchedaḥ padaparicayaḥ padārthaḥ
разбиение слов, грамматика слов, значение слов
аништ̣ам — нежелательный; (с, 1.1)
ишт̣ам — желательный; (с, 1.1)
миш́рам — смешанный; (с, 1.1)
ча — и;
три-видхам — трех-видовый; (с, 1.1)
карман̣ах̣ — деятельности; (с, 6.1)
пхалам — результат; (с, 1.1)
бхавати — появляется; भू{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;भू;भ्वादिः}
атйа̄гина̄м — тех, кто не отрекся; (м, 6.3)
претйа — уйдя [после смерти]; (ав)
на — не;
ту — но;
саннйа̄сина̄м — тех, кто отрекся от мира; (м, 6.3)
квачит — когда бы то ни было (ав)
अन्वय: anvayaḥ
अनिष्टम् इष्टं मिश्रं च इति कर्मणः त्रिविधं फलम्। अत्यागिनां प्रेत्य भवति, सन्न्यासिनां तु न क्वचित्।
aniṣṭam iṣṭaṃ miśraṃ ca iti karmaṇaḥ trividhaṃ phalam| atyāgināṃ pretya bhavati, sannyāsināṃ tu na kvacit|
or
atyāgināṁ (karma-phala-tyāga-rahitānām) pretya (para-lokaṁ prāpya) aniṣṭam (paśv-ādi janma), iṣṭaṁ (devādi-janma), miśraṁ (manuṣyajanma) ca tri-vidhaṁ karmaṇaḥ phalaṁ bhavati, tu sannyāsināṁ kvacit na (kadāpi tat na bhavati)
The Subodhinī commentary by Śrīdhara
evambhūtasya karmaphalatyāgasya phalamāha aniṣṭamiti | aniṣṭaṃ nārakitvam | iṣṭaṃ devatvam | miśraṃ manuṣyatvam | evaṃ trividhaṃ pāpasya puṇyasya cobhayamiśrasya ca karmaṇo yatphalaṃ prasiddham | tatsarvamatyāgināṃ sakāmānāmeva pretya paratra bhavati | teṣāṃ trividhakarmasambhavāt | na tu sannyāsināṃ kvacidapi bhavati | sannyāsiśabdenātra phalatyāgasāmyātprakṛtāḥ karmaphalatyāgino'pi gṛhyante | anāśritaḥ karmaphalaṃ kāryaṃ karma karoti yaḥ | sa sannyāsī ca yogī cetyevamādau ca karmaphalatyāgiṣu sannyāsiśabdayogadarśanāt | teṣāṃ sāttvikānāṃ pāpāsambhavādīśvarārpaṇena ca puṇyaphalasya tyaktatvāttrividhamapi karmaphalaṃ na bhavatītyarthaḥ ||12||
Sanskrit Commentary By Sri Shankaracharya
||18.12|| --,aniṣṭaṃ narakatirgayādilakṣaṇam? iṣṭaṃ devādilakṣaṇam? miśram iṣṭāniṣṭasaṃyuktaṃ manuṣyalakṣaṇaṃ ca? tat trividhaṃ triprakāraṃ karmaṇaḥ,dharmādharmalakṣaṇasya phalaṃ bāhyānekakārakavyāpāraniṣpannaṃ sat avidyākṛtam indrajālamāyopamaṃ mahāmohakaraṃ pratyagātmopasarpi iva -- phalgutayā layam adarśanaṃ gacchatīti phalanirvacanam -- tat etat evaṃlakṣaṇaṃ phalaṃ bhavati atyāginām ajñānāṃ karmiṇāṃ aparamārthasaṃnyāsināṃ pretya śarīrapātāt ūrdhvam| na tu saṃnyāsināṃ paramārthasaṃnyāsināṃ paramahaṃsaparivrājakānāṃ kevalajñānaniṣṭhānāṃ kvacit| na hi kevalasamyagdarśananiṣṭhā avidyādisaṃsārabījaṃ na unmūlayanti kadācit ityarthaḥ| ataḥ paramārthadarśinaḥ eva aśeṣakarmasaṃnyāsitvaṃ saṃbhavati? avidyādhyāropitatvāt ātmani kriyākārakaphalānām na tu ajñasya adhiṣṭhānādīni kriyākartṛkārakāṇi ātmatvenaiva paśyataḥ aśeṣakarmasaṃnyāsaḥ saṃbhavati||tadetat uttaraiḥ ślokaiḥ darśayati --,
Перевод
Тому, кто не развил в себе отрешенность от всего мирского, после смерти приходится пожинать плоды своей деятельности: желанные, нежелательные и смешанные. Тем же, кто отрекся от мира, не нужно ни наслаждаться результатами своих действий, ни страдать из-за них.
व्याकरणम् vyākaraṇam - грамматика