16.11-12


चिन्तामपरिमेयां च प्रलयान्तामुपाश्रिता: ।

कामोपभोगपरमा एतावदिति निश्चिता: ॥ ११ ॥


आशापाशशतैर्बद्धा: कामक्रोधपरायणा: ।

ईहन्ते कामभोगार्थमन्यायेनार्थसञ्चयान् ॥ १२ ॥


cintām aparimeyāṁ ca

pralayāntām upāśritāḥ

kāmopabhoga-paramā

etāvad iti niścitāḥ


āśā-pāśa-śatair baddhāḥ

kāma-krodha-parāyaṇāḥ

īhante kāma-bhogārtham

anyāyenārtha-sañcayān


पदच्छेद: पदपरिचय: पदार्थ:  padacchedaḥ padaparicayaḥ padārthaḥ

разбиение слов, грамматика слов, значение слов


чинта̄м — страхи и тревоги; (ж, 2.1)

апаримейа̄м — безмерные; (ж, 2.1)

ча — и; 

пралайа-анта̄м — до самой смерти; (ж, 2.1)

упа̄ш́рита̄х̣ — сделавшие своим прибежищем; (м, 1.3)

ка̄ма-упабхога-парама̄х̣  — чувственные наслаждения главная цель жизни которых; (м, 1.3)

эта̄ват — поэтому; (с, 1.1) ?

ити — так; 

ниш́чита̄х̣ — убежденные; (м, 1.3)


а̄ш́а̄-па̄ш́а-ш́атаих̣ — сетей надежды сотнями; (с, 3.3)

баддха̄х̣ — связанные; (м, 1.3)

ка̄ма-кродха-пара̄йан̣а̄х̣ — вожделению и гневу предавшиеся; (м, 1.3)

ӣханте — желают; (лаТ, 1.3) {कर्तरि;लट्;प्र;बहु;आत्मनेपदी;ईहँ;भ्वादिः} https://ashtadhyayi.com/dhatu/01.0719?type=ting 

ка̄ма-бхога-артхам — ради вожделения и чувственных удовольствий; (с, 2.1)

анйа̄йена — незаконным (способом); (м, 3.1)

артха-сан̃чайа̄н — богатств накопление (м, 2.3)


अन्वय:  anvayaḥ


(ते) अपरिमेयाम् प्रलयान्ताम् चिन्ताम् उपाश्रिताः, काम-उपभोग-परमाः च , एतावत् इति निश्चिताः,

आशा-पाश-शतैः बद्धाः, काम-क्रोध-परायणाः, काम-भोगार्थम् अन्यायेन अर्थ-सञ्चयान् ईहन्ते ।

(te) aparimeyām pralayāntām cintām upāśritāḥ, kāma-upabhoga-paramāḥ ca , etāvat iti niścitāḥ,

āśā-pāśa-śataiḥ baddhāḥ, kāma-krodha-parāyaṇāḥ, kāma-bhogārtham anyāyena artha-sañcayān īhante |

or

pralayāntām (maraṇa-paryantām) aparimeyāṁ cintām upāśritya kāmopabhoga-paramāḥ (kāmopabhoga eva paramaḥ puruṣārthaḥ yeṣāṁ te) iti niścitāḥ (dṛḍha-niścayāḥ santaḥ) āśā-pāśa-śataiḥ baddhāḥ kāma-krodha-parāyaṇāḥ (kāma-krodhādhīnāḥ santaḥ) kāma-bhogārtham (viṣaya-bhogāya) anyāyena (kupathena asad-upāyena vā) artha-sañcayān (dhana-rāśi-saṅgrahāya) īhante (ceṣṭante).


The Subodhinī commentary by Śrīdhara


kiṃ ca cintāmiti | pralayo maraṇamevānto yasyāstāmaparimeyāṃ parimātumaśakyāṃ cintāmāśritāḥ | nityaṃ cintāparā ityarthaḥ | kāmopabhoga eva paramo yeṣāṃ te | etāvaditi kāmopabhoga eva paramaḥ puruṣārtho nānyadastīti kṛtaniścayāḥ | arthasañcayānīhantu ityuttareṇānvayaḥ | tathā ca bārhaspatyaṃ sūtraṃ kāma evaikaḥ puruṣārtha iti | caitanyaviśiṣṭaḥ kāmaḥ puruṣa iti ca ||11|| 


ataeva āśeti | āśā eva pāśāḥ | teṣāṃ śatairbaddhā itastata ākṛṣyamāṇāḥ | kāmakrodhaparāyaṇāḥ kāmakrodhau paramayanāśrayo yeṣāṃ te | kāmabhogārthamanyāyena cauryādinārthānāṃ sañcayān rāśīnīhanta icchanti ||12|| 


Перевод


Они убеждены, что главное для человека — услаждать свои чувства. Поэтому их до конца дней преследуют бесчисленные тревоги. Связанные путами сотен желаний, снедаемые вожделением и гневом, они неправедными путями добывают деньги на чувственные наслаждения.


व्याकरणम् vyākaraṇam - грамматика