14.5
सत्त्वं रजस्तम इति गुणा: प्रकृतिसम्भवा: ।
निबध्नन्ति महाबाहो देहे देहिनमव्ययम् ॥ ५ ॥
sattvaṁ rajas tama iti
guṇāḥ prakṛti-sambhavāḥ
nibadhnanti mahā-bāho
dehe dehinam avyayam
पदच्छेद: पदपरिचय: पदार्थ: padacchedaḥ padaparicayaḥ padārthaḥ
разбиение слов, грамматика слов, значение слов
саттвам — гуна благости; (с, 1.1)
раджах̣ — гуна страсти; (с, 1.1)
тамах̣ — гуна невежества; (с, 1.1)
ити — таким образом; (ав)
гун̣а̄х̣ — качества; (м, 1.3)
пракр̣ти-самбхава̄х̣ — из материальной природы возникшие; (м, 1.3)
нибадхнанти — обусловливают; (лаТ, 1.3) {कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;नि_बन्धँ;क्र्यादिः} https://ashtadhyayi.com/dhatu/09.0044?type=ting
маха̄-ба̄хо — о могучерукий; (м, 8.1)
дехе — в теле; (м, 7.1)
дехинам — живое существо; (м, 2.1)
авйайам — вечное (м, 2.1)
अन्वय: anvayaḥ
महा-बाहो! सत्त्वम् रजः तमः इति गुणाः प्रकृति-सम्भवाः (सन्ति। ते) देहे अव्ययम् देहिनम् निबध्नन्ति ।
mahā-bāho! sattvam rajaḥ tamaḥ iti guṇāḥ prakṛti-sambhavāḥ (santi। te) dehe avyayam dehinam nibadhnanti |
or
he mahā-bāho! sattvaṁ rajaḥ tamaḥ iti (trayaḥ) prakṛti-sambhavāḥ guṇāḥ dehe avyayaṁ (nirvikāraṁ) dehinaṁ (ātmānaṁ) nibadhnanti (ābaddhaṁ kurvanti).
The Subodhinī commentary by Śrīdhara
tadevaṃ parameśvarādhīnābhyāṃ prakṛtipuruṣābhyāṃ sarvabhūtotpattiṃ nirūpyedānīṃ prakṛtisaṃyogena puruṣasya saṃsāraṃ prapañcayati | sattvamityādi caturdaśabhiḥ | sattvaṃ rajastama ityevaṃ saṃjñakāstrayo guṇāḥ prakṛtisambhavāḥ | prakṛteḥ sambhava udbhavo yeṣāṃ te tathoktāḥ | gūnasāmyaṃ prakṛtiḥ | tasyāḥ sakāśātpṛthaktveābhivyaktāḥ santaḥ prakṛtikārye dehe tādātmyena sthitaṃ dehinaṃ cidaṃśaṃ vastuto'vyayaṃ nirvikārameva santaṃ nibadhnanti svakāryaiḥ sukhaduḥkhamohādibhiḥ saṃyojayantītyarthaḥ ||5||
Перевод
Материальная природа состоит из трех гун — благости, страсти и невежества. Когда вечное живое существо входит в соприкосновение с материальной природой, эти гуны, о могучерукий Арджуна, обусловливают его.
व्याकरणम् vyākaraṇam - грамматика