14.5


सत्त्वं रजस्तम इति गुणा: प्रकृतिसम्भवा: ।

निबध्‍नन्ति महाबाहो देहे देहिनमव्ययम् ॥ ५ ॥


sattvaṁ rajas tama iti

guṇāḥ prakṛti-sambhavāḥ

nibadhnanti mahā-bāho

dehe dehinam avyayam


पदच्छेद: पदपरिचय: पदार्थ:  padacchedaḥ padaparicayaḥ padārthaḥ

разбиение слов, грамматика слов, значение слов


саттвамгуна благости; (с, 1.1)

раджах̣гуна страсти; (с, 1.1)

тамах̣гуна невежества; (с, 1.1)

ити — таким образом; (ав)

гун̣а̄х̣ — качества; (м, 1.3)

пракр̣ти-самбхава̄х̣ — из материальной природы возникшие; (м, 1.3)

нибадхнанти — обусловливают; (лаТ, 1.3) {कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;नि_बन्धँ;क्र्यादिः} https://ashtadhyayi.com/dhatu/09.0044?type=ting 

маха̄-ба̄хо — о могучерукий; (м, 8.1)

дехе — в теле; (м, 7.1)

дехинам — живое существо; (м, 2.1)

авйайам — вечное (м, 2.1)


अन्वय:  anvayaḥ


महा-बाहो! सत्त्वम् रजः तमः इति गुणाः प्रकृति-सम्भवाः (सन्ति ते) देहे अव्ययम् देहिनम् निबध्नन्ति ।

mahā-bāho! sattvam rajaḥ tamaḥ iti guṇāḥ prakṛti-sambhavāḥ (santi te) dehe avyayam dehinam nibadhnanti |

or

he mahā-bāho! sattvaṁ rajaḥ tamaḥ iti (trayaḥ) prakṛti-sambhavāḥ guṇāḥ dehe avyayaṁ (nirvikāraṁ) dehinaṁ (ātmānaṁ) nibadhnanti (ābaddhaṁ kurvanti).


The Subodhinī commentary by Śrīdhara


tadevaṃ parameśvarādhīnābhyāṃ prakṛtipuruṣābhyāṃ sarvabhūtotpattiṃ nirūpyedānīṃ prakṛtisaṃyogena puruṣasya saṃsāraṃ prapañcayati | sattvamityādi caturdaśabhiḥ | sattvaṃ rajastama ityevaṃ saṃjñakāstrayo guṇāḥ prakṛtisambhavāḥ | prakṛteḥ sambhava udbhavo yeṣāṃ te tathoktāḥ | gūnasāmyaṃ prakṛtiḥ | tasyāḥ sakāśātpṛthaktveābhivyaktāḥ santaḥ prakṛtikārye dehe tādātmyena sthitaṃ dehinaṃ cidaṃśaṃ vastuto'vyayaṃ nirvikārameva santaṃ nibadhnanti svakāryaiḥ sukhaduḥkhamohādibhiḥ saṃyojayantītyarthaḥ ||5|| 


Перевод


Материальная природа состоит из трех гун — благости, страсти и невежества. Когда вечное живое существо входит в соприкосновение с материальной природой, эти гуны, о могучерукий Арджуна, обусловливают его.


व्याकरणम् vyākaraṇam - грамматика