14.18
ऊर्ध्वं गच्छन्ति सत्त्वस्था मध्ये तिष्ठन्ति राजसा: ।
जघन्यगुणवृत्तिस्था अधो गच्छन्ति तामसा: ॥ १८ ॥
ūrdhvaṁ gacchanti sattva-sthā
madhye tiṣṭhanti rājasāḥ
jaghanya-guṇa-vṛtti-sthā
adho gacchanti tāmasāḥ
पदच्छेद: पदपरिचय: पदार्थ: padacchedaḥ padaparicayaḥ padārthaḥ
разбиение слов, грамматика слов, значение слов
ӯрдхвам — вверх; (ав) или (с, 2.1)
гаччханти — идут; (лаТ, 1.3)
саттвастха̄х̣ — те, кто находится в гуне благости; (м, 1.3)
мадхйе — в середине; (м, 7.1)
тишт̣ханти — находятся; (лаТ, 1.3)
ра̄джаса̄х̣ — те, кто находится в гуне страсти; (м, 1.3)
джагханйа-гун̣а-вр̣тти-стха̄х̣ — низшего качества деятельностью занимающиеся; (м, 1.3)
адхах̣ — вниз; (ав)
гаччханти — идут; (лаТ, 1.3)
та̄маса̄х̣ — люди в гуне невежества (м, 1.3)
अन्वय: anvayaḥ
सत्त्वस्थाः ऊर्ध्वम् गच्छन्ति, राजसाः मध्ये तिष्ठन्ति, जघन्य-गुण-वृत्तिस्थाः तामसाः अधः गच्छन्ति ।
sattvasthāḥ ūrdhvam gacchanti, rājasāḥ madhye tiṣṭhanti, jaghanya-guṇa-vṛttisthāḥ tāmasāḥ adhaḥ gacchanti |
or
sattva-sthāḥ (sāttvikāḥ mānavāḥ) ūrdhvaṁ (devādi-lokān) gacchanti,
rājasāḥ (rājasika-vṛtti-sthitāḥ) madhye (manuṣya-loke) tiṣṭhanti,
jaghanya-guṇa-vṛtti-sthāḥ (nīca-vṛtti-samanvitāḥ) tāmasā (tāmasikāḥ janāḥ) adhaḥ (paśv-ādiṣu) gacchanti.
The Subodhinī commentary by Śrīdhara
idānīṃ sattvādivṛttiśīlānāṃ phalabhedamāha ūrdhvamiti | sattvasthāḥ sattvavṛttipradhānāḥ | ūrdhvaṃ gacchanti sattvotkarṣatāratamyāduttarottaraṇataguṇānandānmanuṣyagandharvapitṛdevādilokān satyalokaparyantān prāpnuvantītyarthaḥ | rājasāstu tṛṣṇādyākulā madhye tiṣṭhanti | manuṣyaloka eva utpadyante | jaghanyo nikṛṣṭastamoguṇaḥ | tasya vṛttiḥ pramādamohādiḥ | atra sthitā adhogacchanti | tamaso vṛttitāratamyāttāmisrādiṣu nirayeṣu utpadyante ||18||
Перевод
Те, кто пребывает в гуне благости, после смерти поднимаются на высшие планеты; люди в гуне страсти остаются на земных планетах, а те, кто находится под влиянием низшей из гун, отвратительной гуны невежества, попадают в адские миры.
व्याकरणम् vyākaraṇam - грамматика