14.18


ऊर्ध्वं गच्छन्ति सत्त्वस्था मध्ये तिष्ठन्ति राजसा: ।

जघन्यगुणवृत्तिस्था अधो गच्छन्ति तामसा: ॥ १८ ॥


ūrdhvaṁ gacchanti sattva-sthā

madhye tiṣṭhanti rājasāḥ

jaghanya-guṇa-vṛtti-sthā

adho gacchanti tāmasāḥ


पदच्छेद: पदपरिचय: पदार्थ:  padacchedaḥ padaparicayaḥ padārthaḥ

разбиение слов, грамматика слов, значение слов


ӯрдхвам — вверх; (ав) или (с, 2.1)

гаччханти — идут; (лаТ, 1.3)

саттвастха̄х̣ — те, кто находится в гуне благости; (м, 1.3)

мадхйе — в середине; (м, 7.1)

тишт̣ханти — находятся; (лаТ, 1.3)

ра̄джаса̄х̣ — те, кто находится в гуне страсти; (м, 1.3)

джагханйа-гун̣а-вр̣тти-стха̄х̣  — низшего качества деятельностью занимающиеся; (м, 1.3)

адхах̣ — вниз; (ав)

гаччханти — идут; (лаТ, 1.3)

та̄маса̄х̣ — люди в гуне невежества (м, 1.3)


अन्वय:  anvayaḥ


सत्त्वस्थाः ऊर्ध्वम् गच्छन्ति, राजसाः मध्ये तिष्ठन्ति, जघन्य-गुण-वृत्तिस्थाः तामसाः अधः गच्छन्ति ।

sattvasthāḥ ūrdhvam gacchanti, rājasāḥ madhye tiṣṭhanti, jaghanya-guṇa-vṛttisthāḥ tāmasāḥ adhaḥ gacchanti |

or

sattva-sthāḥ (sāttvikāḥ mānavāḥ) ūrdhvaṁ (devādi-lokān) gacchanti,

rājasāḥ (rājasika-vṛtti-sthitāḥ) madhye (manuṣya-loke) tiṣṭhanti,

jaghanya-guṇa-vṛtti-sthāḥ (nīca-vṛtti-samanvitāḥ) tāmasā (tāmasikāḥ janāḥ) adhaḥ (paśv-ādiṣu) gacchanti.


The Subodhinī commentary by Śrīdhara


idānīṃ sattvādivṛttiśīlānāṃ phalabhedamāha ūrdhvamiti | sattvasthāḥ sattvavṛttipradhānāḥ | ūrdhvaṃ gacchanti sattvotkarṣatāratamyāduttarottaraṇataguṇānandānmanuṣyagandharvapitṛdevādilokān satyalokaparyantān prāpnuvantītyarthaḥ | rājasāstu tṛṣṇādyākulā madhye tiṣṭhanti | manuṣyaloka eva utpadyante | jaghanyo nikṛṣṭastamoguṇaḥ | tasya vṛttiḥ pramādamohādiḥ | atra sthitā adhogacchanti | tamaso vṛttitāratamyāttāmisrādiṣu nirayeṣu utpadyante ||18|| 


Перевод


Те, кто пребывает в гуне благости, после смерти поднимаются на высшие планеты; люди в гуне страсти остаются на земных планетах, а те, кто находится под влиянием низшей из гун, отвратительной гуны невежества, попадают в адские миры.


व्याकरणम् vyākaraṇam - грамматика