13.29
समं पश्यन्हि सर्वत्र समवस्थितमीश्वरम् ।
न हिनस्त्यात्मनात्मानं ततो याति परां गतिम् ॥ २९ ॥
samaṁ paśyan hi sarvatra
samavasthitam īśvaram
na hinasty ātmanātmānaṁ
tato yāti parāṁ gatim
पदच्छेद: पदपरिचय: पदार्थ: padacchedaḥ padaparicayaḥ padārthaḥ
разбиение слов, грамматика слов, значение слов
самам — одинаково; (ав)
паш́йан — видящий; (м, 1.1)
хи — безусловно; (ав)
сарватра — всюду; (ав)
самавастхитам — равно пребывающую; (м, 2.1)
ӣш́варам — Сверхдушу; (м, 2.1)
на — не; (ав)
хинасти — губит; (лаТ, 1.1) हिंस्{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;हिसिँ;रुधादिः} https://ashtadhyayi.com/dhatu/07.0019?type=ting
а̄тмана̄ — умом; (м, 3.1)
а̄тма̄нам — душу; (м, 2.1)
татах̣ — тогда; (ав)
йа̄ти — достигает; (лаТ, 1.1)
пара̄м — трансцендентной; (ж, 2.1)
гатим — обители (ж, 2.1)
अन्वय: anvayaḥ
(यः) सर्वत्र समवस्थितम् ईश्वरम् समं पश्यन् हि आत्मना आत्मानम् न हिनस्ति, (सः) ततः पराम् गतिम् याति ।
(yaḥ) sarvatra samavasthitam īśvaram samaṃ paśyan hi ātmanā ātmānam na hinasti, (saḥ) tataḥ parām gatim yāti |
The Subodhinī commentary by Śrīdhara
kuta iti | ata āha samamiti | sarvatra bhūtamātre samaṃ samyagapracyutasvarūpeṇāvasthitaṃ paramātmānaṃ paśyan | hi yasmādātmanā svenaivātmānaṃ na hinasti | avidyayā saccidānandarūpamātmānaṃ tiraskṛtya na vināśayati | tataśca parāṃ gatiṃ mokṣaṃ prāpnoti | yattvevaṃ na paśyati sa hi dehātmadarśī dehena sahātmānaṃ hinasti | tathā ca śrutiḥ asūryā nāma te lokā andhena tamasāvṛtāḥ |
tāṃste pretyābhigacchanti ye ke cātmahano janāḥ || [ĪśaU 3] iti ||29||
Sanskrit Commentary By Sri Shankaracharya
||13.29|| --,samaṃ paśyan upalabhamānaḥ hi yasmāt sarvatra sarvabhūteṣu samavasthitaṃ tulyatayā avasthitam īśvaram, atītānantaraślokoktalakṣaṇamityarthaḥ| samaṃ paśyan kim na hinasti hiṃsāṃ na karoti ātmanā svenaiva svamātmānam| tataḥ tadahiṃsanāt yāti parāṃ prakṛṣṭāṃ gatiṃ mokṣākhyām||nanu naiva kaścit prāṇī svayaṃ svam ātmānaṃ hinasti| katham ucyate aprāptam na hinasti iti yathā na pṛthivyāmagniścetavyo nāntarikṣe ityādi| naiṣa doṣaḥ? ajñānām ātmatiraskaraṇopapatteḥ| sarvo hi ajñaḥ atyantaprasiddhaṃ sākṣāt aparokṣāt ātmānaṃ tiraskṛtya anātmānam ātmatvena parigṛhya? tamapi dharmādharmau kṛtvā upāttam ātmānaṃ hatvā anyam ātmānam upādatte navaṃ taṃ caivaṃ hatvā anyamevaṃ tamapi hatvā anyam ityevam upāttamupāttam ātmānaṃ hanti? iti ātmahā sarvaḥ ajñaḥ| yastu paramārthātmā? asāvapi sarvadā avidyayā hata iva? vidyamānaphalābhāvāt? iti sarve ātmahanaḥ eva avidvāṃsaḥ| yastu itaraḥ yathoktātmadarśī? saḥ ubhayathāpi ātmanā ātmānaṃ na hinasti na hanti| tataḥ yāti parāṃ gatim yathoktaṃ phalaṃ tasya bhavati ityarthaḥ||sarvabhūtastham īśvaraṃ samaṃ paśyan na hinasti ātmanā ātmānam iti uktam| tat anupapannaṃ svaguṇakarmavailakṣaṇyabhedabhinneṣu ātmasu? ityetat āśaṅkya āha --,
Перевод
Тот, кто видит, что Сверхдуша в равной степени пребывает всюду, в каждом живом существе, не позволит уму погубить себя. В конце концов такой человек достигает трансцендентной обители.
व्याकरणम् vyākaraṇam - грамматика