12.5

क्ल‍ेशोऽधिकतरस्तेषामव्यक्तासक्तचेतसाम् ।

अव्यक्ता हि गतिर्दु:खं देहवद्भ‍िरवाप्यते ॥ ५ ॥

kleśo ’dhika-taras teṣām

avyaktāsakta-cetasām

avyaktā hi gatir duḥkhaṁ

dehavadbhir avāpyate

पदच्छेद: पदपरिचय: पदार्थ:  padacchedaḥ padaparicayaḥ padārthaḥ

разбиение слов, грамматика слов, значение слов

клеш́ах̣ — затруднение; (м, 1.1)

адхика-тарах̣ — больше; (м, 1.1)

теша̄м — их; (м, 6.3)

авйакта-а̄сакта-четаса̄м — на непроявленном сосредоточен тех, чей ум; (м, 6.3)

авйакта̄ — непроявленный; (ж, 1.1)

хи — безусловно; (ав)

гатих̣ — продвижение; (ж, 1.1)

дух̣кхам — трудно; (ав)

деха-вадбхих̣ — воплощенными; (м, 3.3)

ава̄пйате — достигается (лаТ, кармаНи, 1.1) {कर्मणि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;अव_आपॢँ;स्वादिः}

अन्वय:  anvayaḥ

अव्यक्त-आसक्त-चेतसाम् तेषाम् अधिकतरः क्लेशः (अस्ति), देहवद्भिः अव्यक्ता गतिः दुःखम् अवाप्यते हि ।

avyakta-āsakta-cetasām teṣām adhikataraḥ kleśaḥ (asti), dehavadbhiḥ avyaktā gatiḥ duḥkham avāpyate hi |

Дословный перевод:

Для тех, чей ум на непроявленном сосредоточен, для них больше сложностей (есть), имеющими тело (воплотившимися существами) непроявленная цель сложно достигаема. 

The Subodhinī commentary by Śrīdhara

nanu ca te'pi cettvāmeva prāpnuvanti tarhītareṣāṃ yuktatamatvaṃ kuta ityapekṣāyāṃ kleśākleśakṛtaṃ viśeṣamāha kleśa iti tribhiḥ | avyakte nirviśeṣe'kṣara āsaktaṃ ceto yeṣāṃ teṣāṃ kleśo'dhikataraḥ | hi yasmādavyaktaviṣayā gatirniṣṭhā dehābhimānibhirduḥkhaṃ yathā bhavatyevamavāpyate | dehābhimānināṃ nityaṃ pratyakpravaṇatvasya durghaṭatvāditi ||5|| 

Sanskrit Commentary By Sri Shankaracharya

।।12.5।। --,क्लेशः अधिकतरः? यद्यपि मत्कर्मादिपराणां क्लेशः अधिक एव क्लेशः अधिकतरस्तु अक्षरात्मनां परमात्मदर्शिनां देहाभिमानपरित्यागनिमित्तः। अव्यक्तासक्तचेतसाम् अव्यक्ते आसक्तं चेतः येषां ते अव्यक्तासक्तचेतसः तेषाम् अव्यक्तासक्तचेतसाम्। अव्यक्ता हि यस्मात् या गतिः अक्षरात्मिका दुःखं सा देहवद्भिः देहाभिमानवद्भिः अवाप्यते? अतः क्लेशः अधिकतरः।।अक्षरोपासकानां यत् वर्तनम्? तत् उपरिष्टाद्वक्ष्यामः --, 

The Gūḍhārthadīpikā commentary by Madhusūdana

idānīmetebhyaḥ pūrveṣāmatiśayaṃ darśayannāha kleśa iti | pūrveṣāmapi viṣayebhya āhṛtya saguṇe manaāveśe satataṃ tatkarmaparāyaṇatve ca paraśraddhopetatve ca kleśo'dhiko bhavatyeva | kintu avyaktāsaktacetasāṃ nirguṇabrahmacintanaparāṇāṃ teṣāṃ pūrvoktasādhanavatāṃ kleśa āyāso'dhikataro'tiśayenādhikaḥ |

atra svayameva hetumāha bhagavān avyaktā hi gatiḥ | hi yasmādakṣarātmakaṃ gantavyaṃ phalabhūtaṃ brahma duḥkhaṃ yathā syāttathā kṛcchreṇa dehavadbhirdehamānibhiravāpyate | sarvakarmasaṃnyāsaṃ kṛtvā gurumupasṛtya vedāntavākyānāṃ tena tena vicāreṇa tattadbhramanirākaraṇe mahān prayāsaḥ | pratyakṣasiddhastataḥ kleśo'dhikatarasteṣāmityuktam | yadyapyekameva phalaṃ tathāpi ye duṣkareṇopāyena prāpnuvanto bhavanti śreṣṭhā ityabhiprāyaḥ ||5||

Перевод

Тем, чей ум сосредоточен на непроявленном, безличном аспекте Всевышнего, очень трудно идти по пути духовного развития. Воплощенным живым существам каждый шаг на этом пути дается с большим трудом.

व्याकरणम् vyākaraṇam - грамматика