11.36

अर्जुन उवाच

स्थाने हृषीकेश तव प्रकीर्त्या

जगत्प्रहृष्यत्यनुरज्यते च ।

रक्षांसि भीतानि दिशो द्रवन्ति

सर्वे नमस्यन्ति च सिद्धसङ्घा: ॥ ३६ ॥

arjuna uvāca

sthāne hṛṣīkeśa tava prakīrtyā

jagat prahṛṣyaty anurajyate ca

rakṣāṁsi bhītāni diśo dravanti

sarve namasyanti ca siddha-saṅghāḥ

पदच्छेद: पदपरिचय: पदार्थ:  padacchedaḥ padaparicayaḥ padārthaḥ

разбиение слов, грамматика слов, значение слов

арджунах̣ ува̄ча — Арджуна сказал; 

стха̄не — правильно; (ав - समुचितम् इति)

хр̣шӣка-ӣш́а — о властитель чувств; (м, 8.1)

тава — Твоим; (6.1)

пракӣртйа̄ — величием; (ж, 3.1)

джагат — весь мир; (с, 1.1)

прахр̣шйати — радуется; (лаТ, 1.1) प्र_हृष्{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;प्र_हृषँ;दिवादिः}

анураджйате — влечется; (лаТ, 1.1) अनु_रञ्ज्{कर्तरि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;अनु_रञ्जँ;दिवादिः} https://ashtadhyayi.com/dhatu/04.0063?type=ting 

ча — и; (ав)

ракша̄м̇си — демоны; (с, 1.3)

бхӣта̄ни — испуганные; (с, 1.3)

диш́ах̣ — во все стороны; (ж, 2.3)

драванти — разбегаются; (лаТ, 1.3) द्रु{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;द्रु;भ्वादिः} 

сарве — все; (сарв, м, 1.3)

намасйанти — выражают почтение; (лаТ, 1.3) {कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;नमस्य;नामधातु}

ча — также; (ав)

сиддха-сан̇гха̄х̣ — люди, достигшие совершенства (м, 1.3)

अन्वय:  anvayaḥ

हृषीकेश ! तव प्रकीर्त्या जगत् प्रहृष्यति अनुरज्यते च। रक्षांसि भीतानि दिशः द्रवन्ति। सर्वे सिद्धसङ्घाः च नमस्यन्ति इति स्थाने। 

hṛṣīkeśa ! tava prakīrtyā jagat prahṛṣyati anurajyate ca| rakṣāṃsi bhītāni diśaḥ dravanti| sarve siddhasaṅghāḥ ca namasyanti iti sthāne| 

or

arjunaḥ uvāca, — he hṛṣīkeśa! tava prakīrtyā (mahima-saṅkīrtanena) jagat (sarvaṁ) prahṛṣyati, anurajyate ca, rakṣāṁsi (rākṣasāḥ) bhītāni [santi] diśaḥ [prati] dravanti (palāyante), sarve siddha-saṅghāḥ namasyanti (praṇamanti) ca, [iti yat, tat] sthāne (yukti-yuktam eva).

Дословный перевод:

Арджуна сказал: о Хришикеша! Твоим величием (воспеванием величия) мир (весь) радуется и привлекается, демоны испуганные (есть) во все стороны бегут (убегают), все группы достигших совершенства людей кланяются (склоняются) также. (Так) на месте (правильно поистине).

The Subodhinī commentary by Śrīdhara

sthāne ityekādaśabhirarjunasyoktiḥ | sthāne ityavyayaṃ yuktamityasminnarthe | he hṛṣīkeśa yata evaṃ tvamadbhutaprabhāvo bhaktavatsalaśca | atastava prakīrtyā māhātmyasaṅkīrtanena na kevalamahameva prahṛṣyāmīti, kintu jagatsarvaṃ prahṛṣyatyprakarṣeṇa harṣaṃ prāpnoti | etattu sthāne yuktamityarthaḥ | tathā jagadanurajyate cānurāgamupaitīti yat | tathā rakṣāṃsi bhītāni santi | diśaḥ prati dravanti palāyante iti yat | sarve yogatapomantrādisiddhānāṃ saṅghā namasyanti praṇamanti iti yat | etacca sthāne yuktameva | na citramityarthaḥ ||36|| 

Sanskrit Commentary By Sri Shankaracharya

।।11.36।। --,स्थाने युक्तम्। किं तत् तव प्रकीर्त्या त्वन्माहात्म्यकीर्तनेन श्रुतेन? हे हृषीकेश? यत् जगत् प्रहृष्यति प्रहर्षम् उपैति? तत् स्थाने युक्तम्? इत्यर्थः। अथवा विषयविशेषणं स्थाने इति। युक्तः हर्षादिविषयः भगवान्? यतः ईश्वरः सर्वात्मा सर्वभूतसुहृच्च इति। तथा अनुरज्यते अनुरागं च उपैति तच्च विषये इति व्याख्येयम्। किञ्च? रक्षांसि भीतानि भयाविष्टानि दिशः द्रवन्ति गच्छन्ति तच्च,स्थाने विषये। सर्वे नमस्यन्ति नमस्कुर्वन्ति च सिद्धसंघाः सिद्धानां समुदायाः कपिलादीनाम्? तच्च स्थाने।।भगवतो हर्षादिविषयत्वे हेतुं दर्शयति --, 

Перевод

Арджуна сказал: О властитель чувств, при звуках Твоего имени мир наполняется ликованием, эти звуки привлекают к Тебе всех его обитателей. Те из них, кто достиг совершенства, в глубоком почтении склоняются перед Тобой, и только демоны в ужасе разбегаются в разные стороны. Так и должно быть.

व्याकरणम् vyākaraṇam - грамматика