11.32
श्रीभगवानुवाच
कालोऽस्मि लोकक्षयकृत्प्रवृद्धो
लोकान्समाहर्तुमिह प्रवृत्त: ।
ऋतेऽपि त्वां न भविष्यन्ति सर्वे
येऽवस्थिता: प्रत्यनीकेषु योधा: ॥ ३२ ॥
śrī-bhagavān uvāca
kālo ’smi loka-kṣaya-kṛt pravṛddho
lokān samāhartum iha pravṛttaḥ
ṛte ’pi tvāṁ na bhaviṣyanti sarve
ye ’vasthitāḥ praty-anīkeṣu yodhāḥ
पदच्छेद: पदपरिचय: पदार्थ: padacchedaḥ padaparicayaḥ padārthaḥ
разбиение слов, грамматика слов, значение слов
ш́рӣ-бхагава̄н ува̄ча — Верховный Господь сказал;
ка̄лах̣ — время; (м, 1.1)
асми — являюсь; (лаТ, 3.1)
лока-кшайа-кр̣т — миров разрушитель (существ уничтожитель); (-т, м, 1.1)
правр̣ддхах̣ — великий; (м, 1.1)
лока̄н — людей; (м, 2.3)
сама̄хартум — уничтожить; (ав)
иха — здесь (в этом мире); (ав)
правр̣ттах̣ — собравшийся; (м, 1.1)
р̣те — без; (ав)
апи — даже; (ав)
тва̄м — тебя; (2.1)
на — не; (ав)
бхавишйанти — будут; (лРТ, 1.1)
сарве — все; (м, 1.3)
йе — которые; (м, 1.3)
авастхита̄х̣ — расположены; (м, 1.3)
прати-анӣкешу — на противоположных сторонах; (с, 7.3)
йодха̄х̣ — воины (м, 1.3)
अन्वय: anvayaḥ
लोकक्षयकृत् प्रवृद्धः कालः अस्मि। लोकान् समाहर्तुम् इह प्रवृत्तः। त्वाम् ऋते प्रत्यनीकेषु ये अवस्थिताः योधाः सर्वे अपि न भविष्यन्ति।
lokakṣayakṛt pravṛddhaḥ kālaḥ asmi| lokān samāhartum iha pravṛttaḥ| tvām ṛte pratyanīkeṣu ye avasthitāḥ yodhāḥ sarve api na bhaviṣyanti|
or
śrī-bhagavān uvāca, —
loka-kṣaya-kṛt, (lokānāṁ kṣayaṁ nāśaṁ karoti yaḥ saḥ) pravṛddhaḥ (aty-ugraḥ) kālaḥ [ahaṁ] asmi, lokān (prāṇinaḥ) samāhartum (grasitum) iha pravṛttaḥ (asmi), api, tvām ṛte (vinā) pratyanīkeṣu (ubhaya-pakṣīya-sainyeṣu) ye yodhāḥ (yoddhāraḥ) avasthitāḥ, [te] sarve na bhaviṣyanti (jīviṣyanti).
Дословный перевод:
Верховный Господь сказал: разрушитель миров (миров уничтожение, разрушение делает который, тот) великий (очень грозный) время [Я]
есть, миры (живых существ) уничтожить (проглотить) здесь собравшийся (Я есть), даже без тебя* на противоположных сторонах (в армиях с обеих сторон) которые воины (воюющие) находящиеся, [они] все не будут (не будут жить).
* Даже без тебя = без твоего участия (они все погибнут)
The Subodhinī commentary by Śrīdhara
evaṃ prārthitaḥ san bhagavānuvāca kāla iti tribhiḥ | lokānāṃ kṣayakartā pravṛddho'tyutkaṭaḥ kālo'smi | lokān prāṇinaḥ saṃhartumiha loke pravṛtto'smi | ata ṛte'pi tvāṃ hantāraṃ vināpi na bhaviṣyanti na jīviṣyanti | yadyapi tvayā na hantavyā ete tathāpi mayā kālātmanā grastāḥ santo mariṣyantyeva | ke te ? pratyanīkeṣu anīkāni anīkāni prati | bhīṣmadroṇādīnāṃ sarvāsu senāsu ye yodhāro'vasthitāste sarve'pi ||32||
Sanskrit Commentary By Sri Shankaracharya
।।11.32।। --,कालः अस्मि लोकक्षयकृत् लोकानां क्षयं करोतीति लोकक्षयकृत् प्रवृद्धः वृद्धिं गतः। यदर्थं प्रवृद्धः तत् श्रृणु -- लोकान् समाहर्तुं संहर्तुम् इह अस्मिन् काले प्रवृत्तः। ऋतेऽपि विनापि त्वा त्वां न भविष्यन्ति भीष्मद्रोणकर्णप्रभृतयः सर्वे? येभ्यः तव आशङ्का? ये अवस्थिताः प्रत्यनीकेषु अनीकमनीकं प्रति प्रत्यनीकेषु प्रतिपक्षभूतेषु अनीकेषु योधाः योद्धारः।।यस्मात् एवम् --,
Перевод
Верховный Господь сказал: Я время, великий разрушитель миров, и Я пришел сюда, чтобы уничтожить всех. Кроме вас [Пандавов], всем воинам и с той, и другой стороны суждено погибнуть в грядущем сражении.
व्याकरणम् vyākaraṇam - грамматика