11.24
नभ:स्पृशं दीप्तमनेकवर्णं
व्यात्ताननं दीप्तविशालनेत्रम् ।
दृष्ट्वा हि त्वां प्रव्यथितान्तरात्मा
धृतिं न विन्दामि शमं च विष्णो ॥ २४ ॥
nabhaḥ-spṛśaṁ dīptam aneka-varṇaṁ
vyāttānanaṁ dīpta-viśāla-netram
dṛṣṭvā hi tvāṁ pravyathitāntar-ātmā
dhṛtiṁ na vindāmi śamaṁ ca viṣṇo
पदच्छेद: पदपरिचय: पदार्थ: padacchedaḥ padaparicayaḥ padārthaḥ
разбиение слов, грамматика слов, значение слов
набхах̣-спр̣ш́ам — касающегося неба; (м, 2.1)
дӣптам — сияющего; (м, 2.1)
анека-варн̣ам — обильно расцвеченного; (м, 2.1)
вйа̄тта-а̄нанам — зияющие рты; (м, 2.1)
дӣпта-виш́а̄ла-нетрам — того, чьи горящие огромные глаза; (м, 2.1)
др̣шт̣ва̄ — увидев; (ав)
хи — безусловно; (ав)
тва̄м — Тебя; (2.1)
правйатхита-антах̣-а̄тма̄ — того, чья приведена в смятение внутри душа; (м, 1.1)
дхр̣тим — твердость; (ж, 2.1)
на — не; (ав)
винда̄ми — имею; (лаТ, 3.1) https://ashtadhyayi.com/dhatu/06.0168?type=ting
ш́амам — спокойствие ума; (м, 2.1)
ча — также; (ав)
вишн̣о — о Господь Вишну (м, 8.1)
अन्वय: anvayaḥ
विष्णो ! नभःस्पृशं दीप्तम् अनेकवर्णं व्यात्ताननं दीप्तविशालनेत्रं त्वां दृष्ट्वा हि प्रव्यथितारन्तात्मा धृतिं शमं च न विन्दामि।
viṣṇo ! nabhaḥspṛśaṃ dīptam anekavarṇaṃ vyāttānanaṃ dīptaviśālanetraṃ tvāṃ dṛṣṭvā hi pravyathitārantātmā dhṛtiṃ śamaṃ ca na vindāmi|
or
he viṣṇo! nabhaḥspṛśaṃ (nabhaḥ ākāśam spṛśati iti tam ākāśa-vyāpinam) dīptam (tejomayam) anekavarṇaṃ (aneke varṇāḥ śuklakṛṣṇādayaḥ yasya tam) vyāttānanaṃ (vyāttāni vivṛttāni mukhāni yasya tam) dīptaviśālanetraṃ (dīptāni ujjvalāni viśalāni ca netrāṇi yasya tam) tvāṃ dṛṣṭvā hi (niścitam) pravyathitāntarātmā (pravyathitaḥ atibhīta antarātmā mano yasya saḥ aham) dhṛtiṃ (dhairyam) śamaṃ (śantim) ca na vindāmi (na prāpnomi) |
Дословный перевод:
О Вишну! Касающегося неба (неба касается, того пронизывающего пространство) сияющего (обладающего сиянием) разноцветного (разные цвета начиная с черного и белого у которого есть, того) c открытыми ртами (открытые, разверстые рты у которого, того) с огромными сияющими глазами (сияющие блестящие и огромные глаза у которого, того) Тебя увидев поистине (несомненно) тот, чей ум в смятении (в смятении, очень испуганное внутреннее «Я», то есть ум у которого, тот я) твердость (стойкость) и спокойствие (умиротворение) не имею (не обретаю).
The Subodhinī commentary by Śrīdhara
na kevalaṃ bhīto'hamityetāvadeva | api tu nabhaḥspṛśamiti | nabhaḥ spṛśatīti nabhaḥspṛktamantarīkṣavyāpinamityarthaḥ | dīptaṃ tejoyuktam | aneke varṇā yasya tam | vyaktāni vivṛtāni ānanāni yasya tam | dīptāni viśālāni netrāṇi yasya tam | evambhūtaṃ hi tvāṃ dṛṣṭvā pravyathitāntarātmā mano yasya so'haṃ dhṛtiṃ dhairyamupaśamaṃ na labhe ||24||
Sanskrit Commentary By Sri Shankaracharya
।।11.24।। --,नभःस्पृशं द्युस्पर्शम् इत्यर्थः? दीप्तं प्रज्वलितम्? अनेकवर्णम् अनेके वर्णाः भयंकराः नानासंस्थानाः यस्मिन् त्वयि तं त्वाम् अनेकवर्णम्? व्यात्ताननं व्यात्तानि विवृतानि आननानि मुखानि यस्मिन् त्वयि तं त्वां व्यात्ताननम्? दीप्तविशालनेत्रं दीप्तानि प्रज्वलितानि विशालानि विस्तीर्णानि नेत्राणि यस्मिन् त्वयि तं त्वां दीप्तविशालनेत्रं दृष्ट्वा हि त्वां प्रव्यथितान्तरात्मा प्रव्यथितः प्रभीतः अन्तरात्मा मनः यस्य मम सः अहं प्रव्यथितान्तरात्मा सन् धृतिं धैर्यं न विन्दामि न लभे शमं च उपशमनं मनस्तुष्टिं हे विष्णो।।कस्मात् --,
Перевод
О вездесущий Вишну, глядя на Тебя, ослепляющего переливами красок и подпирающего головами небо, видя Твои зевы и огромные полыхающие глаза, я дрожу от страха, не в силах сохранять спокойствие и невозмутимость.
व्याकरणम् vyākaraṇam - грамматика