11.16
अनेकबाहूदरवक्त्रनेत्रं
पश्यामि त्वां सर्वतोऽनन्तरूपम् ।
नान्तं न मध्यं न पुनस्तवादिं
पश्यामि विश्वेश्वर विश्वरूप ॥ १६ ॥
aneka-bāhūdara-vaktra-netraṁ
paśyāmi tvāṁ sarvato ’nanta-rūpam
nāntaṁ na madhyaṁ na punas tavādiṁ
paśyāmi viśveśvara viśva-rūpa
पदच्छेद: पदपरिचय: पदार्थ: padacchedaḥ padaparicayaḥ padārthaḥ
разбиение слов, грамматика слов, значение слов
анека-ба̄ху-удара-вактра-нетрам (обладающую) множеством рук, животов, ртов, глаз; (м, 2.1)
паш́йа̄ми — я вижу; (лаТ, 3.1) दृश्{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;दृशिँर्;भ्वादिः}
тва̄м — Тебя; (2.1)
сарватах̣ — со всех сторон; (ав)
ананта-рӯпам — обладающую беспредельной формой; (м, 2.1)
на антам — нет конца; (м, 2.1)
на мадхйам — нет середины; (с, 2.1)
тава — у Твоего; (6.1)
а̄дим — начала; (м, 2.1)
паш́йа̄ми — вижу; (лаТ, 3.1)
виш́ва-ӣш́вара — о Господь вселенной; (м, 8.1)
виш́ва-рӯпа — о вселенская форма [о, Всеформенный] (м, 8.1)
अन्वय: anvayaḥ
विश्वेश्वर, विश्वरूप! त्वाम् अनेकबाहूदरवक्त्रनेत्रं सर्वतः अनन्तरूपं पश्यामि। तव आदिं न पश्यामि न मध्यं न पुनः अन्तम्।
viśveśvara, viśvarūpa! tvām anekabāhūdaravaktranetraṃ sarvataḥ anantarūpaṃ paśyāmi| tava ādiṃ na paśyāmi na madhyaṃ na punaḥ antam|
Дословный перевод:
О Господь Вселенной! Обладающего множеством рук, животов, ртов, глаз, бесконечной формой Тебя повсюду вижу! О вселенская форма! Тебя ни начала, ни середины, ни середины (не) вижу.
तात्पर्यम् tātparyam
हे विश्वेश्वर! हे जगदीश्वर! हे समस्तरूप! त्वाम् तव बहुहस्तं बहुकुक्षिं बहुमुखं बहुनयनम् अनन्तं च स्वरूपं पश्यामि। तव मूलं मध्यम् अन्तं च ज्ञातुं न शक्नोमि।
He viśveśvara! He jagadīśvara! He samastarūpa! Tvām tava bahuhastaṁ bahukukṣiṁ bahumukhaṁ bahunayanam anantaṁ ca svarūpaṁ paśyāmi. Tava mūlaṁ madhyam antaṁ ca jñātuṁ na śaknomi.
The Subodhinī commentary by Śrīdhara
kiṃ ca aneketi | anekāni bāhvādīni yasya tādṛśaṃ tvāṃ paśyāmi | anantāni rūpāṇi yasya taṃ tvāṃ sarvataḥ paśyāmi | tava tvaṃ taṃ madhyamādiṃ ca na paśyāmi ||16||
Sanskrit Commentary By Sri Shankaracharya
।।11.16।। --,अनेकबाहूदरवक्त्रनेत्रम् अनेके बाहवः उदराणि वक्त्राणि नेत्राणि च यस्य तव सः त्वम् अनेकबाहूदरवक्त्रनेत्रः तम् अनेकबाहूदरवक्त्रनेत्रम्। पश्यामि त्वा त्वां सर्वतः सर्वत्र अनन्तरूपम् अनन्तानि रूपाणि अस्य इति अनन्तरूपः तम् अनन्तरूपम्।,न अन्तम्? अन्तः अवसानम्? न मध्यम्? मध्यं नाम द्वयोः कोट्योः अन्तरम्? न पुनः तव आदिम् -- न देवस्य अन्तं पश्यामि? न मध्यं पश्यामि? न पुनः आदिं पश्यामि? हे विश्वेश्वर विश्वरूप।।किञ्च --,
Перевод
О Господь вселенной, я вижу в Твоем теле несметное множество рук, животов, ртов и глаз. Они находятся всюду, и им нет конца. О вселенская форма, поистине, у Тебя нет ни начала, ни конца, ни середины.
व्याकरणम् vyākaraṇam - грамматика