1.41
सङ्करो नरकायैव कुलघ्नानां कुलस्य च ।
पतन्ति पितरो ह्येषां लुप्तपिण्डोदकक्रियाः ॥ ४१ ॥
saṅkaro narakāyaiva
kula-ghnānāṁ kulasya ca
patanti pitaro hy eṣāṁ
lupta-piṇḍodaka-kriyāḥ
पदच्छेद: पदपरिचय: पदार्थ: padacchedaḥ padaparicayaḥ padārthaḥ
разбиение слов, грамматика слов, значение слов
сан̇карах̣ — смесь варн; (м, 1.1)
нарака̄йа — в ад; (м, 4.1)
эва — безусловно; (ав)
кула-гхна̄на̄м — тех, кто уничтожает семью; (м, 6.3)
куласйа — семьи; (с, 6.1)
ча — также; (ав)
патанти — падают; (лаТ, 1.3) पत्{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;पतॢँ;भ्वादिः} https://ashtadhyayi.com/dhatu/01.0979?type=ting
питарах̣ — предки; (м, 1.3)
хи — конечно; (ав)
эша̄м — этих; (етад, сарв, м, 6.3)
лупта-пин̣д̣а-удака-крийа̄х̣ — чьи прекращены обряды подношения пищи и воды (м, 1.3)
अन्वय: anvayaḥ
सङ्करः कुल-घ्नानां कुलस्य च नरकाय एव (भवति)। एषां पितरः लुप्त-पिण्डोदक-क्रियाः पतन्ति हि।
saṅkaraḥ kula-ghnānāṃ kulasya ca narakāya eva (bhavati)| eṣāṃ pitaraḥ lupta-piṇḍodaka-kriyāḥ patanti hi|
Дословный перевод:
Смешение (крови) разрушителей рода и сам род в адские миры непременно (приводит).
Их отцы, чьи ритуальные подношения еды и воды приостановлены, опускаются несомненно.
The Subodhinī commentary by Śrīdhara
evaṃ sati saṅkara ityādi | eṣāṃ kulaghnānāṃ pitaraḥ patanti | hi yasmātluptāḥ piṇḍodakakriyā yeṣāṃ te tathā |
Prabhupada
Рост числа нежеланных детей неизбежно приводит к тому, что члены семьи и люди, разрушающие семейные традиции, попадают в ад. С вырождением рода, праотцов ждет падение, ибо потомки перестают подносить им пищу и воду.
व्याकरणम् vyākaraṇam - грамматика
सन्धिः
सङ्करो नरकाय - सङ्करः + नरकाय - विसर्गसन्धिः (उकारः, गुणः)
नरकायैव - नरकाय + एव - वृद्धिसन्धिः
पितरो हि - पितरः + हि - विसर्गसन्धिः (उकारः, गुणः)
ह्येषाम् - हि + एषाम् - यण् सन्धिः
समासः
लुप्तपिण्डोदकक्रियाः -
पिण्डं च उदकं च - पिण्डोदके - द्वन्द्वः
पिण्डोदकयोः क्रिया, पिण्डोदकक्रिया - षष्ठीतत्पुरुषः
लुप्ता पिण्डोदकक्रिया येषां ते, लुप्तपिण्डोदकक्रियाः - बहुव्रीहिः।
कुलघ्नः - कुल + हन् + क्विप् (कर्तरि)। कुलं हन्ति - उपपदसमासः
कृदन्तः
सङ्करः [intermixture] - सङ्कीर्य्यते इति । सं + कॄ विक्षेपे + अप् । https://ashtadhyayi.com/kosha?search=saGkara
लुप्तः - लुप् + क्त
पिण्डम् - पिण्डते संहतो भवतीति । पिडि (सङ्घाते) + अच् (३-१-१३४)
https://ashtadhyayi.com/kosha?search=piNDa
https://ashtadhyayi.com/dhatu/01.0307
०१.०९७९ (कौमुदीधातुः-८४५) पतॢँ गतौ (भ्वादिः परस्मैपदी अकर्मकः सेट् ज्वलादिः)
कर्तरि लट्लकारः (परस्मैपदम्)
पतति पततः पतन्ति
पतसि पतथः पतथ
पतामि पतावः पतामः
* पिण्डम् - a ball of rice, offered in shraddha ceremony
* उदकम् - water, offered in tarpana ceremony
sandhiḥ
saṅkaro narakāya - saṅkaraḥ + narakāya - visargasandhiḥ (ukāraḥ, guṇaḥ)
narakāyaiva - narakāya + eva - vṛddhisandhiḥ
pitaro hi - pitaraḥ + hi - visargasandhiḥ (ukāraḥ, guṇaḥ)
hyeṣām - hi + eṣām - yaṇ sandhiḥ
samāsaḥ
luptapiṇḍodakakriyāḥ -
piṇḍaṃ ca udakaṃ ca - piṇḍodake - dvandvaḥ
piṇḍodakayoḥ kriyā, piṇḍodakakriyā - ṣaṣṭhītatpuruṣaḥ
luptā piṇḍodakakriyā yeṣāṃ te, luptapiṇḍodakakriyāḥ - bahuvrīhiḥ|
kulaghnaḥ - kula + han + kvip (kartari)| kulaṃ hanti - upapadasamāsaḥ
kṛdantaḥ
saṅkaraḥ [intermixture] - saṅkīryyate iti | saṃ + kṝ vikṣepe + ap | https://ashtadhyayi.com/kosha?search=saGkara
luptaḥ - lup + kta
piṇḍam - piṇḍate saṃhato bhavatīti | piḍi (saṅghāte) + ac (3-1-134)
https://ashtadhyayi.com/kosha?search=piNDa
https://ashtadhyayi.com/dhatu/01.0307
01.0979 (kaumudīdhātuḥ-845) patḷm̐ gatau (bhvādiḥ parasmaipadī akarmakaḥ seṭ jvalādiḥ)
kartari laṭlakāraḥ (parasmaipadam)
patati patataḥ patanti
patasi patathaḥ patatha
patāmi patāvaḥ patāmaḥ
* piṇḍam - a ball of rice, offered in shraddha ceremony
* udakam - water, offered in tarpana ceremony