1.12
तस्य सञ्जनयन्हर्षं कुरुवृद्धः पितामहः ।
सिंहनादं विनद्योच्चैः शङ्खं दध्मौ प्रतापवान् ॥ १२ ॥
tasya sañjanayan harṣaṁ
kuru-vṛddhaḥ pitāmahaḥ
siṁha-nādaṁ vinadyoccaiḥ
śaṅkhaṁ dadhmau pratāpavān
पदच्छेद: पदपरिचय: पदार्थ: padacchedaḥ padaparicayaḥ padārthaḥ
разбиение слов, грамматика слов, значение слов
тасйа — того; (тад, сарв, м.р. 6.1)
сан̃джанайан — пробуждающий; (м.р. 1.1)
харшам — радость; (м.р. 2.1)
куру-вр̣ддхах̣ — старейшина рода Куру (Бхишма); (м.р. 1.1)
пита̄махах̣ — дед; (м.р. 1.1)
сим̇ха-на̄дам — раскатистый звук, подобный рычанию льва; (ав.)
винадйа — издав; (ав.)
уччаих̣ — очень громко; (ав.)
ш́ан̇кхам — в раковину; (м.р 2.1)
дадхмау — протрубил; (liṭ, 1.1) ध्मा{कर्तरि;लिट्;प्र;एक;परस्मैपदी;ध्मा;भ्वादिः} https://ashtadhyayi.com/dhatu/01.1076?type=ting
прата̄па-ва̄н — доблестный (м.р. 1.1)
अन्वय: anvayaḥ
कुरुवृद्धः प्रतापवान् पितामहः तस्य (राजः) हर्षं सञ्जनयन् सिंहनादं विनद्य उच्चैः शङ्खं दध्मौ।
kuru-vṛddhaḥ pratāpavān pitāmahaḥ tasya (rājaḥ) harṣaṃ sañjanayan siṃhanādaṃ vinadya uccaiḥ śaṅkhaṃ dadhmau|
Дословный перевод:
Того (царя) радость пробуждающий, старейший среди Куру, могущественный дед (Бхишма) громогласно проревев/ревя (словно) львиный рык (в) раковину затрубил.
The Subodhinī commentary by Śrīdhara
tadevaṃ bahumānayuktaṃ rājavākyaṃ śrutvā bhīṣmaḥ kiṃ kṛtavān | tadāha tasyetyādi | tasya rājño harṣaṃ kurvan pitāmaho bhīṣma uccairmahāntaṃ siṃhanādaṃ vinadya kṛtvā śaṅkhaṃ dadhmau vāditavān ||12||
Prabhupada
Тогда Бхишма, доблестный старейшина рода Куру, самый почтенный из собравшихся на Курукшетре воинов, громко затрубил в свою раковину, и ее звук, подобный львиному рыку, наполнил радостью сердце Дурьйодханы.
व्याकरणम् vyākaraṇam - грамматика
सन्धिः
हर्षं कुरुवृद्धः - हर्षम् + कुरुवृद्धः - अनुस्वारसन्धिः
विनद्योच्चैः - विनद्य + उच्चैः - गुणसन्धिः
सिंहनादं विनद्य - सिंहनादम् + विनद्य - अनुस्वारसन्धिः
शङ्खं दध्मौ - शङ्खम् + दध्मौ - अनुस्वारसन्धिः
समासः
कुरुवृद्धः - कुरुषु वृद्धः - सप्तमीतत्पुरुषः
सिंहनादम् - सिंहस्य नादम् - षष्ठीतत्पुरुषः
कृदन्तः
सञ्जनयन् - सम् + जन् + णिच् +शतृ (कर्तरि)
सिंहनादम् - सिंह + नद् + ण्मुल् (भावे) उपमानवाचके शब्दे उपपदे धातोः ण्मुल् (अम्)
विनद्य - वि + नद् + ल्यप् (भावे)
तद्धितान्तः
पितामहः - पितृ + डामहच् (पिता इत्यर्थे) । पितुः पिता।
प्रतापवान् - प्रताप + मतुप् । प्रतापः अस्य अस्मिन् वा अस्ति।
०१.१०७६ (कौमुदीधातुः-९२७) ध्मा शब्दाग्निसंयोगयोः (भ्वादिः परस्मैपदी सकर्मकः अनिट्)
कर्तरि लिट्लकारः (परस्मैपदम्)
दध्मौ दध्मतुः दध्मुः
दध्माथ , दध्मिथ दध्मथुः दध्म
दध्मौ दध्मिव दध्मिम
sandhiḥ
harṣaṃ kuruvṛddhaḥ - harṣam + kuruvṛddhaḥ - anusvārasandhiḥ
vinadyoccaiḥ - vinadya + uccaiḥ - guṇasandhiḥ
siṃhanādaṃ vinadya - siṃhanādam + vinadya - anusvārasandhiḥ
śaṅkhaṃ dadhmau - śaṅkham + dadhmau - anusvārasandhiḥ
samāsaḥ
kuruvṛddhaḥ - kuruṣu vṛddhaḥ - saptamītatpuruṣaḥ
siṃhanādam - siṃhasya nādam - ṣaṣṭhītatpuruṣaḥ
kṛdantaḥ
sañjanayan - sam + jan + ṇic +śatṛ (kartari)
siṃhanādam - siṃha + nad + ṇmul (bhāve) upamānavācake śabde upapade dhātoḥ ṇmul (am)
vinadya - vi + nad + lyap (bhāve)
taddhitāntaḥ
pitāmahaḥ - pitṛ + ḍāmahac (pitā ityarthe) | pituḥ pitā|
pratāpavān - pratāpa + matup | pratāpaḥ asya asmin vā asti|
01.1076 (kaumudīdhātuḥ-927) dhmā śabdāgnisaṃyogayoḥ (bhvādiḥ parasmaipadī sakarmakaḥ aniṭ)
kartari liṭlakāraḥ (parasmaipadam)
dadhmau dadhmatuḥ dadhmuḥ
dadhmātha , dadhmitha dadhmathuḥ dadhma
dadhmau dadhmiva dadhmima