7.1.1.5 पञ्चमीतत्पुरुषः pañcamītatpuruṣaḥ

चोरात् भयम् corāt bhayam - चोरभयम् (नपुं napuṃ) corabhayam

सिंहात् भीतिः siṃhāt bhītiḥ - सिंहभीतिः siṃhabhītiḥ (स्त्री strī)

वृश्चिकात् भीः vṛścikāt bhīḥ - वृश्चिकभीः vṛścikabhīḥ (स्त्री strī)

व्यघ्रात् भीतः vyaghrāt bhītaḥ - व्यघ्रभीतः vyaghrabhītaḥ (त्रिषु लिङ्गेषु triṣu liṅgeṣu)

Данный вид самас в основном используется для обозначения страха. Есть некоторые другие вспомогательные слова, но они довольно редки и при этом используются дополнительные правила, которые даже в тех словах ограничивают употребление этой самасы.[1] Приводится пример वृक्षात् पतितं पर्णम् vṛkṣāt patitaṃ parṇam – с дерева упавший лист, но мы не можем сделать из этого выражения самасу, оставляем предложение, как есть

 [1] Дополнительные правила, ограничения, примеры вы найдете в книге школы Samskrta Bharati समास:

*Дополнительно в комментарии महाभाष्यम् указано возможное использование पञ्चमीतत्पुरुषः самасы со словами в значениях –

ग्रामात् निर्गतः - ग्रामनिर्गतः grāmāt nirgataḥ - grāmanirgataḥ - из деревни вышедший

अधर्माद् जुगुप्सुः – अधर्मजुगुप्सुः adharmād jugupsuḥ - adharmajugupsuḥ - от адхармы испытывающий отвращение

[2] https://youtu.be/-DM6QFLL5Dw?t=1415 10 | तत्पुरुषसमासः ३ पञ्चमी, षष्ठीतत्पुरुषः एकदेशिसमासः | Samaasa Prakaranam | Dr. Sowmya Krishnapur 

Для объяснения данного правила следует ввести термин - अलुक्-समासः aluk-samāsaḥ - самаса, в которой падеж в पूर्वपदे предыдущем слове не исчезает (अलुक् - значит लुक् не происходит).

Таких слов не мало –

• परस्मैपदम् parasmaipadam, आत्मनेपदम् ātmanepadam – здесь 4й падеж остался внутри самасы,

• युधिष्ठिरः yudhiṣṭhiraḥ - здесь 7й падеж остался внутри самасы.

Таким образом, в अलुक्-समासे विग्रह-समासयोः रूपभेदः न भवति aluk-samāse vigraha-samāsayoḥ rūpabhedaḥ na bhavati – разницы между объяснительным предложением и самaсой нет.

Посмотрите примеры образования पञ्चमीतत्पुरुषः pañcamītatpuruṣaḥ в форме अलुक्-समासः aluk-samāsaḥ -

स्तोकात् मुक्तः stokāt muktaḥ - स्तोकान्मुक्तः stokānmuktaḥ - отделался малым (freed by a slight margin)

अन्तिकात् + आगतः antikāt + āgataḥ - अन्तिकादागतः (समिपात्) antikādāgataḥ (samipāt)

दूरात् + आगतः dūrāt + āgataḥ - दूरादागतः dūrādāgataḥ

कृच्छ्रात् + आगतः kṛcchrāt + āgataḥ - कृच्छ्रादागतः (बहु कष्टेन सह आगतः) kṛcchrādāgataḥ (bahu kaṣṭena saha āgataḥ) – (came/reached with a great difficulty)

कृच्छ्रात् + मुक्तः kṛcchrāt + muktaḥ - कृच्छ्रान्मुक्तः kṛcchrānmuktaḥ (released with great difficulty)

कृच्छ्रात् + उत्तीर्णः kṛcchrāt + uttīrṇaḥ - कृच्छ्रादुत्तीर्णः kṛcchrāduttīrṇaḥ (passed with great difficulty)

कृच्छ्रात् + जीवितः kṛcchrāt + jīvitaḥ - कृच्छ्राज्जीवितः kṛcchrājjīvitaḥ (survived with great difficulty)